De crisis op de woningmarkt gaat volgens Tweede Kamerlid Paul Smeulders (GroenLinks) niet alleen over het tekort aan woningen, maar vooral over betaalbaarheid van alle woningen. De marktwerking is volgens hem te veel doorgeschoten.
Tekst: Lisette Vos
Tijdens het debat in de Tweede Kamer over de woningnood op 19 februari 2020 wilde minister Van Veldhoven (Milieu en Wonen) het niet over betaalbaarheid hebben, tot ergernis van Smeulders. ‘Pijnlijk dat de minister het daar niet over wilde hebben. Stél dat het lukt om genoeg nieuwe woningen te bouwen, dan hebben we het over een zeer klein percentage op de totale woningvoorraad. Het overgrote deel is veel te duur. De wooncrisis gaat vooral over de doorgeschoten marktwerking.’
Op aandringen van GroenLinks - en gesteund door alle andere partijen - komt er toch een debat over betaalbaarheid. Door de coronacrisis is de vraag wél wanneer. De marktwerking op de woningmarkt aanpakken, lijkt voor de minister taboe, stelt Smeulders. ‘Ze vindt het blijkbaar belangrijker om beleggers en speculanten te beschermen, dan gewone mensen die een betaalbare woning nodig hebben.’
 |
Middenhuur
Corporaties moeten volgens Smeulders daarnaast de ruimte krijgen om middenhuur te bouwen. Een meerderheid van de Tweede Kamer, inclusief GroenLinks, is voor afschaffing van de markttoets zodat corporaties makkelijker kunnen bouwen voor mensen met een middeninkomen. Een verkenning van de markt in de plaats van de markttoets, zoals het plan is, vindt Smeulders niet ver genoeg gaan. ‘Het blijft vreemd dat corporaties alleen middenhuur mogen bouwen, als er geen marktpartijen zijn. Dat is bijna een ideologische keuze.’
Particuliere huur: paal en perk
In de particuliere huursector moet de markt meer gereguleerd worden, stelt Smeulders. Met het woningwaarderingsstelsel moeten aan hoge huren in de vrije sector volgens hem paal en perk worden gesteld. Zo moet de WOZ minder zwaar meetellen. ‘We willen meer bescherming voor deze huurders en de huren betaalbaar houden.’ Op de koopmarkt wil GroenLinks een woonplicht instellen voor nieuwbouw.
Verhuurderheffing afschaffen
Volgens Smeulders zijn alle partijen het erover eens dat er snel meer woningen moeten worden gebouwd: de nood is hoog. Dat er te weinig is gebouwd, heeft volgens Smeulders onder meer te maken met de verhuurderheffing die corporaties jaarlijks moeten opbrengen. ‘Juist corporaties zijn er om de betaalbare sociale huurwoningen te bouwen, maar dan moeten ze die ruimte wel hebben,’ stelt hij.
Dat de verhuurderheffing de langste tijd lijkt gehad lijkt te hebben (alleen de VVD verdedigt de heffing nog), stemt Smeulders hoopvol. De Tweede Kamer schaft de heffing echter niet meer tijdens deze regeerperiode af, zo is de verwachting. Het is dan aan het nieuwe coalitie en kabinet om de knoop hierover door te hakken en elders dekking te vinden voor 1,7 miljard euro. ‘Dat is nog niet eenvoudig,’ stelt Smeulders.
Binnenstedelijk bouwen
Locatie is volgens Smeulders zeker niet het grootste probleem van de crisis op de woningmarkt: er zijn volop mogelijkheden om binnenstedelijk te bouwen, zoals in de stad Utrecht. ‘Andere partijen, zoals het CDA, hebben het steeds over Rijnenburg, buiten Utrecht. Maar in de stad is meer dan voldoende capaciteit om bij te bouwen. Als een gemeente op landbouwgrond een aantal woningen wil bouwen, dan gaan we daar niet voor liggen, dat is aan de lokale democratie. Maar we moeten zuinig zijn op het groen.’
Duurzaamheid als kerntaak
GroenLinks stelt dat corporaties – met hun enorme woningvoorraad – een grote rol spelen in de energietransitie. Bij de evaluatie van de Woningwet wil Smeulders duurzaamheid als één van de kerntaken van corporaties toevoegen, naast betaalbaarheid en beschikbaarheid. ‘Ik zie de corporaties als een zegen voor de energietransitie, omdat zij veel woningen hebben en meters kunnen maken. Ik sprak echter een bestuurder van een corporatie die de verduurzaming van woningen geen prioriteit gaf, omdat het geen kerntaak is. Als we duurzaamheid in de wet opnemen, is dát in ieder geval geen argument meer.’
Investeren in leefbaarheid
De Woningwet knelt volgens Smeulders op meer fronten, bijvoorbeeld op het gebied van leefbaarheid. Hij constateert dat corporaties terughoudend zijn om te investeren in leefbaarheid van de wijken: wat mag wel, wat mag niet? ‘Uit onderzoek blijkt dat de leefbaarheid in veel buurten achteruitgaat. Corporaties moeten die ruimte hebben om wel te kunnen investeren, zij zijn de vaste waarde in de wijk voor de lange termijn.’
Smeulders vindt dat toezichthouders niet te veel risico’s moeten mijden. ‘Het is te prijzen dat RvC’s ervoor willen waken dat corporaties doorschieten, zoals in het verleden bij sommige corporaties is gebeurd. Tegelijkertijd: corporaties staan voor grote maatschappelijke opgaven, zoals woningen bouwen, woningen verduurzamen en leefbare wijken. Daar moeten zij serieus werk van maken. Wat wij in Den Haag kunnen doen is voorwaarden creëren, zodat zij die maatschappelijke opgaven ook echt kunnen realiseren.’
Droom
Als Smeulders tot slot gevraagd wordt naar zijn droom voor de woningmarkt, antwoordt hij: huisje, boompje, beestje voor iedereen. ‘Het zou prachtig zijn als we de toenemende tweedeling op de woningmarkt kunnen stoppen. Dat de woonkloof niet meer bestaat.’
---
Interviews Tweede Kamerleden
De VTW laat in een interviewserie Tweede Kamerleden aan het woord over onder meer de crisis op de woningmarkt en de rol van (intern) toezicht. Dit is de derde aflevering. Eerder kwamen Daniel Koerhuis (VVD) en Erik Ronnes (CDA) aan het woord.
Elf dilemma's naar aanleiding van de herijkte NPA 2025 - 2035