Woningbouwcorporaties kunnen zich niet langer achter de overheid verschuilen

Door: Dick van Ginkel, voorzitter van de RvT Woningbouwvereniging Kombinatie Zeist en vicevoorziter van de RvT Thuiszorg Midden Gelderland

Dit artikel is eerder gepubliceerd in het FD van 24 september jl.

Corporaties moeten bewoners kunnen uitleggen hoe zij hun toekomst samen zien, willen ze relevant blijven

Op 3 oktober moeten de woningcorporaties bepalen of ze instemmen over het akkoord dat Aedes namens hen met minister Blok heeft gesloten. In ruil voor het behoud van een breder taakveld gaan ze dan akkoord met de verhuurderheffing die de Staat zo’n € 1,7 mrd zal opleveren. Vanuit politieke overwegingen lijkt het zinvol in te stemmen. De strijd om de verhuurderheffing lijkt politiek en juridisch verloren. Ook is het kunnen blijven werken voor bredere doelgroepen en iets meer kunnen doen dan alleen 'bouwen en beheren' door ook in wijken en leefbaarheid te investeren van grote strategisch waarde. Het zou een ramp voor de toekomstige kwaliteit van de volkshuisvesting zijn als de liberalisering op dit punt verder doorslaat.

Maar er schuilt wel een duivels dilemma in het akkoord. Als er iets de laatste jaren duidelijk is geworden, is dat het feit dat de woningcorporaties hun maatschappelijke draagvlak kwijt zijn geraakt. En we hebben kunnen zien dat als de maatschappij (lees bewoners, lokale partijen, gemeenten) het niet voor je opnemen, je niet gek moet opkijken als de politiek ingrijpt. En dat bedoel ik niet alleen cynisch; dat is ook een verantwoordelijkheid van de politiek.

Terugwinnen van het vertrouwen van bewoners, burgers, lokale belangenhouders is dus prioriteit nummer één. Een beweging die overigens ook past bij de grote maatschappelijke verandering die op vele vlakken gaande is. Na de periode vorige eeuw van 'Zorgen voor' waarin vanuit altruïstische en ideologische motieven zorg aan burgers werd geleverd, kwam de periode van 'Zorg voor Jezelf'. Met alle maatschappelijke vraagstukken die nu spelen en de komende grote decentralisaties, valt steeds vaker te beluisteren dat we behoefte hebben aan een aanpak van 'Samen doen'.

Het paradigma 'Samen Doen' vormt de weg voor het creëren van een nieuwe manier om maatschappelijke vraagstukken te organiseren. Een weg die ook politiek door rechts (minder overheid) en links (minder markt) omarmd moet kunnen worden. Maatschappelijke organisaties hebben daarin een cruciale rol, maar wel anders dan tot nu toe. Om met Paul Frissen te spreken is de opgave voor hen om 'verbanden te creëren waarin burgers hun eigen lotsverbondenheid organiseren'. Hierin kan voor corporaties — lees ook zorg, jeugd, onderwijs — de nieuwe maatschappelijke opgave gevonden worden. En alleen het oplossen van die opgaven ‘Samen Met’ de betrokken burgers/bewoners/klanten/cliënten biedt bestaansrecht.

In dit kader schuilt in het akkoord van Aedes een heel groot afbreukrisico. Waarom zouden bewoners en anderen vertrouwen hebben in het ‘Samen Doen’ met woningcorporaties, als die ogenschijnlijk allereerst voor hun eigen hachje kiezen en bewoners de prijs daarvoor moeten betalen. Hoeveel kans krijgt het voorspelbaar moeilijke proces om burgers uit te dagen meer eigen verantwoordelijkheid te laten nemen met de woningcorporatie als facilitator, als dit akkoord de start is? Een weinig vertrouwenwekkende start lijkt me.

Ik pleit niet voor tegenstemmen. Maar als de corporaties nu niet aan hun bewoners kunnen uitleggen hoe zij hun toekomst samen met hen zien, hoe zij zich als organisaties zullen gaan transformeren en op hun belangen gaan richten, maar zich alleen blijven verschuilen achter de overheid, is het mijns inziens gedaan. Een unieke kans om een nieuw maatschappelijk profiel te kiezen is dan voorbij, en bij de door Blok voorgestane evaluatie van de afspraken over drie jaar kan de sector echt bij de (lokale) overheid worden binnen geschoven.