Grote problemen continuïteit corporatiesector
De VTW ziet grote problemen voor de continuïteit van de corporatiesector als deze kabinetsplannen doorgaan. Temeer omdat het kabinet de directe aansturing van de corporaties bij gemeenten wil onderbrengen. Zij roept minister Blok op om samen met de sector op zoek te gaan naar betere oplossingen voor het begrotingsvraagstuk én de toekomst van de corporatiesector.
Vorige week trokken de woningcorporaties bij minister Blok aan de bel over het huurbeleid. Eergisteren presenteerde het Centraal Fonds Volkshuisvesting (CFV) een kritische reactie op de kabinetsplannen. Woningcorporaties kunnen de nieuwe verhuurderheffing niet betalen uit de inkomensafhankelijke huurverhogingen. Vanochtend meldde het Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW) dat zij nu, in afwachting van de nieuwe prognoses van corporaties, bij alle deelnemers de borging van de financieringsbehoefte tot en met het jaar 2013 beperkt. Nu al zijn de gevolgen zichtbaar doordat veel corporaties alle projecten voorlopig stopzetten.
Minder investeringen in kwaliteit en omvang woningvoorraad
De woningmarkt zit op slot en het kabinet wil doorstroming bevorderen. Het kabinet pakt het scheefwonen aan door inkomensafhankelijke huurverhoging in te voeren. Tegelijk wordt de grondslag voor de huurprijs gebaseerd op de WOZ-waarde in plaats van het puntensysteem. Deze grondslag leidt tot lagere basishuren waardoor de woningcorporaties nominaal ongeveer evenveel huur innen. Maar het kabinet heeft de huurverhoging ten opzichte van de oude grondslag wel ingeboekt: € 2 miljard in 2017 die via een nieuwe ‘verhuurdersbelasting’ wordt geïnd. Vorige week bleek uit berekeningen van Johan Conijn (UvA) dat corporaties hooguit de helft van dit bedrag uit huurverhogingen kunnen halen. De andere helft leidt onherroepelijk tot minder investeringen in de kwaliteit en omvang van de woningvoorraad, minder investeringen in energie-efficiency van woningen en zelfs dreigende faillissementen van corporaties. Het CFV stelt dat 110 van de 388 corporaties geen ruimte overhouden om te investeren. Deze corporaties beheren meer dan de helft van alle corporatiewoningen. De kabinetsmaatregelen halen € 17 miljard volkshuisvestelijk vermogen uit de sector. 41 corporaties krijgen zelfs te maken met een negatief volkshuisvestelijk vermogen van € - 4,6 miljard.
Toezichthouders in spagaat
Het kabinet gaat dus geld afromen dat er niet is en zet de maatschappelijke taak van de corporaties juist onder druk. Ook de toezichthouders komen daarmee in een spagaat. Hun belangrijkste taak is zorgen dat woningcorporaties zich maatschappelijk en financieel verantwoord gedragen en dat zij terdege rekening houden met de belangen van de maatschappij (art. 31 Herzieningswet). Maar nu komt de druk van buiten en zullen toezichthouders de corporaties moeten beschermen tegen de plannen van het kabinet. Wij roepen minister Blok daarom op om samen met de sector op zoek te gaan naar betere oplossingen voor het begrotingsvraagstuk én de toekomst van de corporatiesector.
Korte termijn en politiek gedreven beleid
De toekomst van de sector wordt ook geraakt door het kabinetsplan om woningcorporaties onder directe aansturing van gemeenten te plaatsen. Deze maatregel in het regeerakkoord lijkt een reactie op recente schandalen in de sector. Hoe beeldbepalend deze ook zijn: het blijven uitzonderingen in een sector die 2,5 miljoen woningen beheert voor 5 miljoen mensen. Het is goed dat het kabinet de maatschappelijke verantwoordelijkheid van woningcorporaties nadrukkelijk wil verankeren. Maar directe aansturing vanuit gemeenten leidt al snel tot korte termijn en politiek gedreven beleid. Corporaties zijn juist gebaat bij krachtig lange termijnbeleid: een duidelijke meerjarenopdracht vanuit grondig inzicht in publieke én private belangen. Gemeenten zijn daarvoor onvoldoende toegerust en gaan de komende jaren bovendien gebukt onder herindelingen en nieuwe taken. Dit lijkt ons niet de juiste weg voorwaarts.
Professionalisering toezichthouders
Beter is het om de huidige generatie toezichthouders verder te professionaliseren. Geholpen door een kritische pers boekt de sector op dat vlak de nodige voortgang. Onder de noemer ‘de aanspreekbare commissaris’ hebben wij samen met de Stuurgroep Experimenten Volkshuisvesting een experiment uitgevoerd waarin de Raad van Commissarissen van een corporatie aanspreekbaar is voor de lokale belanghebbenden zoals huurdersverenigingen en de betrokken wethouders. De eerste ervaringen leiden ertoe dat de discussie over de echte belangen van huurders en de gemeente hierdoor pregnanter in het corporatiebestuur worden gevoerd. Dat is pure winst. Momenteel vertalen wij de ervaringen van dit experiment in een praktische gereedschapskist voor alle Raden van Commissarissen. Deze kunnen wij -liefst met steun van de minister- al komend voorjaar uitrollen om de maatschappelijke verantwoordelijkheid van woningbouwcorporaties te verbeteren. Dat leidt sneller tot resultaat dan ongewisse structuurveranderingen met een jarenlange incubatietijd.
Ervaart u als commissaris ook de spagaat tussen toezichthouden op de continuïteit van de corporatie en de belangen van de maatschappij. De VTW hoort graag uw ervaringen om mee te nemen naar het kennismakingsgesprek met minister Blok op 6 december a.s. U kunt hiervoor contact opnemen met VTW-directeur Albert Kerssies (M 06-29 606 702, E a.kerssies@vtw.nl).
Links
Bericht WSW over beperking borging, 22 november 201
Analyse CFV over de effecten van het voorgenomen huurbeleid en de verhuurdersheffing, 20 november 2012