Toezicht moet zich wapenen tegen corporatie-‘bashing’

Dit artikel verscheen eerder in Het Financieele Dagblad van 31 maart 2012

Open houding en sneller reageren op uitvergroten incidenten

Het overgrote deel van de 400 corporaties — en hun voorgangers — heeft ervoor gezorgd dat de volkshuisvesting in Nederland er goed voorstaat; er wordt betaalbaar gewoond in goede huizen. Corporatie- bashing is echter modern; incidenten worden keer op keer herhaald en eenzijdig uitvergroot, zonder oog voor de nuance. Hierbij wordt vaak voorbijgegaan aan de mooie kant van de volkshuisvesting en de verbeteringen die ook op het niveau van bestuur en toezicht zijn gemaakt.

In 2011 investeerden corporaties zo’n € 12,5 mrd in Nederlandse huurhuizen, waarvan 75% in nieuwe projecten en 25% in onderhoud; dat is meer dan de hsl-zuid en de Betuweroute samen gekost hebben. En hoewel er mindere wijken zijn, de Nederlandse Vogelaarwijken zijn onvergelijkbaar met de echte getto’s uit de ons omringende landen. Daar mogen de ruim 28.000 medewerkers en de bestuurders van deze corporaties — en ja, zelfs de meeste commissarissen — trots op zijn.

Krampachtig wordt echter het beeld van een ‘old boys network’ in stand gehouden en wordt de toezichthouder gestigmatiseerd als een onnozele slapende graaier, die geen verantwoordelijkheid neemt. Dit demotiveert toezichthouders, ten onrechte raken zij door vooroordelen beschadigd.

Commissarissen worden meestal geworven via openbare kanalen, met inschakeling van externe bureaus via een zorgvuldig opgestelde procedure. De sector kent een zogenoemde governance code waaraan leden van brancheorganisatie Aedes en Vereniging van Toezichthouders in Woningcorporaties (VTW) zich dienen te houden. Ook op het gebied van beloningen van bestuurders en commissarissen heeft de sector eigen codes vastgesteld die niet vrijblijvend zijn. Deze beloningscode heeft als plafond de zogeheten balkenendenorm en kent een ontslagvergoeding van maximaal één jaarsalaris. Iets waar menige sector van kan dromen.

Verder zijn er opleidingen voor toezichthouders aan gerenommeerde universiteiten, die goed worden bezocht door corporatiecommissarissen, en zijn 80% van de commissarissen verenigd in de VTW. Deze heeft randvoorwaarden en criteria voor goed toezicht opgezet, verricht onderzoek, stimuleert debat en biedt de leden een doorontwikkeld opleidingsprogramma. Maar de werking is pas succesvol als commissarissen zich ernaar gaan gedragen.

Het wachten is op de politiek, die nu pas in de nieuwe Woningwet maatregelen treft ten aanzien van beloningscodes en interne toezichthouders op hun verantwoordelijkheden wijzen. Treft commissarissen dan geen blaam?

Zeker, jezelf laten scheren wanneer dat niet terecht is, is onverstandig. Jezelf verschuilen achter de te globale oordelen van sectorinstituten (CFV, WSW) en een goedkeurend oordeel van de accountant, kan achteraf grote — negatieve — verrassingen opleveren. Hier past een actievere houding van de commissaris, zelf verantwoording willen nemen. Deelnemen aan het maatschappelijk debat waaraan de commissaris hoe dan ook deelneemt, zelfs al hult hij zich in stilzwijgen. De enkele jaarlijkse verantwoording in het jaarverslag van de raad van commissarissen is weliswaar een mooie vorm van transparantie, maar volstrekt onvoldoende en slechts een stukje geschiedschrijving. In het medialandschap van nu passen meer snelheid en een open houding om verantwoording te willen dragen. Het is ‘old school’ om stil te willen zitten in een wereld die continu in beweging is.

drs. Eric Kemperman MBA, commissaris bij meerdere corporaties en bestuurslid VTW