Maatschappelijke ondernemingen zoals corporaties zijn zo complex geworden dat toezichthouders zich veel actiever met het beleid moeten gaan bemoeien, betoogt Rienk Goodijk, die onlangs aan de universiteit van Tilburg aantrad als bijzonder hoogleraar governance in de semi-publieke sector.
Complex? Hoezo?
‘Het besturen van organisaties in het semi-publieke domein zoals corporaties, onderwijs- en zorginstellingen wordt steeds complexer. Denk aan toegenomen marktwerking, de vermenging van publieke en commerciële activiteiten, betrekken van stakeholders en bijvoorbeeld nieuwe samenwerkingsverbanden.
Veel bestuurders en toezichthouders zijn daar onvoldoende op toegerust, wat kan leiden tot problemen en misstanden. Het is dus nodig om na te denken over nieuwe normen. Want feitelijk is het besturen van een hybride onderneming ingewikkelder dan het aansturen van een eenduidige marktorganisatie.’
Maar toezichthouders zijn toch geen bestuurders?
‘Bij de verzelfstandiging is het toezicht op maatschappelijke ondernemingen te veel op afstand geraakt. Toezichthouders moeten niet op de stoel van de bestuurder, maar wel dichter op het beleid gaan zitten. Door bijvoorbeeld kaders vooraf en ijkpunten te formuleren. Door een actieve strategische partner te zijn.
Door actief zelf informatie in te winnen. In de corporatiewereld zijn stakeholders heel belangrijk. Leg dus vast hoe je die dialoog met hen voert, hoe je verantwoording aflegt over het toezicht dat je voert. Dat kan veel interactiever dan nu gebeurt.’
Waar ging het mis?
‘Bij de verzelfstandiging van publieke organisaties in de jaren negentig is het toezichtmodel teveel gekopieerd van het bedrijfsleven. Ten onrechte, want commissarissen in semi-publieke organisaties hebben een heel eigen verantwoordelijkheid.
Het is hun taak om zich naast het toezicht houden op de organisatie, nadrukkelijk rekenschap te geven van de publieke belangen en de kwaliteit van de dienstverlening. Men had toen bijvoorbeeld moeten regelen dat toezichthouders statutair moeten vastleggen hoe ze hun taken en werkgeversrol vormgeven en aan wie ze verantwoording afleggen.'
'De overheid had duidelijker moeten zijn over de ruimte en grenzen voor het ondernemerschap en de eisen die dat stelt aan de interne toezichthouder. Nu wreekt zich bijvoorbeeld dat niet helder is aan wie de Raad van Commissarissen (rvc) verantwoording aflegt. Gevolg is dat veel toezichthouders worstelen met de vraag wat men precies van hen verwacht. Bovendien leidt het er ook toe dat de overheid met maatregelen nogal eens de rvc passeert, in plaats van de raad te wijzen op zijn verantwoordelijkheid als werkgever van het bestuur.’
Wat gaan we van u horen?
‘We beginnen met grootschalig onderzoek naar het toezicht in de zorg, de corporatiesector en het onderwijs. Vergelijkingen daartussen hopen we volgend jaar te kunnen presenteren. We willen aantonen welke factoren bepalend zijn voor good governance. Misschien leidt dit tot nieuwe maatwerkoplossingen. Niet alleen per sector, maar ook per organisatiesoort.
Dat kan betekenen dat de regels rond toezicht en bestuur van een grote, complexe corporatie er anders uit zouden kunnen zien dan die van een kleine speler.’
Bron: www.Aedesnet.nl