Onlangs stuurde de Minister van BZK het rapport 'Corporaties in wonen, preventieve doorlichting woningcorporatiesector' (download) naar de Tweede Kamer. Het rapport heeft betrekking op het onderzoek dat door de VROM-Inspectie van het ministerie van Infrastructuur en Milieu is uitgevoerd in het kader van de in 2009 gestarte intensivering van het externe toezicht op de integriteit van woningcorporaties. Doelstelling ervan was in kaart te brengen in hoeverre de woningcorporatiesector kwetsbaar is voor misbruik door al dan niet georganiseerde (financieel-economische) criminaliteit. Het onderzoek is afgerond in december 2010, het rapport is medio maart 2011 opgeleverd.
Omvang van de aan de woningcorporatiesector gerelateerde criminaliteit beperkt
De belangrijkste conclusie van het onderzoek is dat in zijn geheel gezien de omvang van de aan de woningcorporatiesector gerelateerde criminaliteit beperkt lijkt te zijn. De resultaten van de doorlichting laten echter zien dat de corporatiesector in Nederland niet geheel brandschoon is en dat er geen reden is voor blind vertrouwen. Intern en extern toezicht en een scherp integriteitsbeleid blijven voor de woningcorporatiesector nodig.
Kwetsbaarheden voor financieel economische criminaliteit
Uit de doorlichting blijkt dat een aantal kwetsbaarheden en risico's onlosmakelijk verbonden zijn met de organisatie van de woningcorporatiesector, de regelgeving en het volkshuisvestelijk beleid. Deze inherente kwetsbaarheden hangen voornamelijk samen met: een gebrekkige transparantie, grote financiële belangen en het hybride karakter van corporaties die marktactiviteiten en publieke taken combineren.
De gebrekkige transparantie van woningcorporaties uit zich in deels onduidelijke relaties met verbindingen en nevenfuncties van bestuurders en commissarissen, een gebrekkige inschrijving in het Handelsregister en in een te sterke positie van één bestuurder. De grote financiële belangen van woningcorporaties zorgen voor kwetsbaarheden door niet-eenduidige taxaties van vastgoed, omvangrijke onderhoudscontracten en onrendabele investeringen. Het hybride karakter maakt corporaties kwetsbaar omdat zij zowel actief zijn in de sociale als de commerciële markt, zij onvoldoende marktkennis hebben en omdat het ontbreekt aan tucht van de markt.
Minister: verder onderzoek op dossierniveau
De minister kondigde aan dat, op basis van de uitkomsten van de beperkte empirische verkenning uit dit onderzoek naar vastgoedtransacties en het toegezegde bredere onderzoek naar ABC-constructies, verder op dossierniveau nader onderzoek zal worden gedaan. Op dit moment bezien de Inlichtingen- en Opsporingsdienst van de VROM-Inspectie en de Belastingdienst de mogelijkheid om hierin samen te werken.