Onderzoek AFM naar accountantscontrole op o.a. woningcorporaties: fundamentele gedragsverandering noodzakelijk

De kwaliteit van de accountantscontrole moet fundamenteel beter. Dit volgt uit het onderzoek van de AFM (download) naar de kwaliteit van accountantscontroles en de kwaliteitsbewaking binnen de grootste vier accountantskantoren in Nederland: Deloitte, Ernst&Young, KPMG en PwC. Hieruit blijkt dat de controles van de vier kantoren tekort zijn geschoten. De zogenaamde Big 4-kantoren hebben samen een marktaandeel van circa 80 procent van de totale omzet wettelijke controles in Nederland. 
Meerdere Big 4-kantoren zullen een uitgebreide interne analyse moeten maken naar de oorzaken van de geconstateerde tekortkomingen en op basis van de uitkomsten passende maatregelen moeten nemen.

Kwaliteit schiet tekort
De AFM publiceerde in december 2009 de uitkomsten van haar eerdere kredietcrisisonderzoek waaruit bleek dat de kwaliteit van de controle in de financiële sector beter moet. Uit recent onderzoek naar accountantscontroles over het boekjaar 2008 blijkt dat de tekortkomingen in de kwaliteit zich breder en systematischer voordoen. In 29 van de onderzochte 46 accountantscontroles (63 procent) constateert de AFM bevindingen. De kwaliteit van de accountantscontrole vertoont bovendien over alle onderzochte sectoren van controlecliënten tekortkomingen. Dus niet alleen in de financiële sector, maar ook in sectoren als de bouw/vastgoed, automotive en in de publieke sector, waaronder gemeenten en woningcorporaties, moet de kwaliteit van de werkzaamheden van accountants worden verbeterd. Hiervoor is volgens de AFM een fundamentele gedragsverandering nodig. Verder constateert de AFM dat, in vergelijking met eerdere onderzoeken, de kwaliteit van de accountantscontrole hoger op de agenda van de Big 4-kantoren staat, de bewustwording beduidend is verbeterd en de bereidheid is toegenomen om maatregelen te nemen om de kwaliteit te verbeteren.

Belangrijkste conclusies
De belangrijkste tekortkomingen die zich bij meerdere Big-4 kantoren voordoen zijn:

• De externe accountants hebben een onvoldoende professioneel-kritische instelling bij de uitvoering van accountantscontroles. Als de accountantscontrole onvoldoende kritisch wordt uitgevoerd bestaat de kans dat fouten in de jaarrekening niet worden ontdekt en de goedkeurende accountantsverklaring onterecht wordt afgegeven. Door deze onzekerheden in de controle is het onvoldoende zeker dat de jaarrekening geen materiële fouten bevat.
• De externe accountants passen in te veel controles de normen voor het uitvoeren van accountantscontroles niet of in onvoldoende mate toe. De AFM heeft relevante bevindingen geconstateerd in 29 van de 46 accountantscontroles die zij heeft onderzocht in het kader van de reguliere onderzoeken. De belangrijkste bevindingen betreffen het ontbreken van toereikende controle-informatie onder andere door:
  
  het uitvoeren van onvoldoende werkzaamheden ten aanzien van het bestaan en de waardering van financiële activa, onderhanden werk, de balanspost auto’s en de balanspost onroerend goed;
  
  het uitvoeren van onvoldoende werkzaamheden ten aanzien van de beoordeling of sprake is van aanwijzingen die duiden op fraude of andere overtredingen van wet- en regelgeving;
  een onvoldoende uitvoering van vereiste werkzaamheden wanneer wordt gesteund op werkzaamheden die zijn uitgevoerd door een andere accountant, interne accountantsdienst of deskundige;
  
  het uitvoeren van onvoldoende werkzaamheden ten aanzien van de beoordeling of de door de cliënt veronderstelde continuïteit van de bedrijfsactiviteiten aanvaardbaar is;
  
  het uitvoeren van onvoldoende werkzaamheden ten aanzien van de volledigheid van de omzet.
• De kwaliteitsbewaking schiet bij meerdere Big-4 kantoren op onderdelen tekort waardoor in onvoldoende mate wordt gewaarborgd dat de af te geven of afgegeven accountantsverklaringen juist zijn en voldoende zijn onderbouwd.
• De accountantsorganisaties accepteren in meerdere gevallen binnen hun eigen organisatie een te lage kwaliteit van de accountantscontrole en treden in onvoldoende mate op tegen schendingen van de regels door hun medewerkers. Hiermee geven de accountantsorganisaties een onvoldoende invulling aan hun zorgplicht voor de kwaliteit van de accountantscontroles.
• Onvoldoende betrokkenheid van en aansturing door de externe accountant bij de uitvoering van de controle door het team.

De mate waarin deze tekortkomingen zich voordoen verschilt zowel per Big-4 kantoor als per onderzochte accountantscontrole. Er bestaan dus kwaliteitsverschillen tussen de onderzochte kantoren.

Reactie Nivra
De voorzitter van de beroepsorganisatie van de accountants Nivra, noemt in het Financieele Dagblad de beweringen van de AFM ''suggestief''. De AFM wekt volgens Ruud Dekkers de suggestie ''dat 60 procent van de accountantsverklaringen in Nederland ten onrechte is afgegeven''. Dekkers vindt ook dat de AFM zich ''agressief'' opstelt door maatregelen aan te kondigen via de pers. ''Nu krijgt de hele beroepsgroep een straf in plaats van de kantoren die het betreft, want de AFM noemt geen namen". 

Accountantscontroles bij woningcorporaties
In het onderzoek van de AFM naar de kwaliteit van accountantscontroles en de kwaliteitsbewaking binnen de Big 4-kantoren zijn accountantscontroles van woningcorporaties betrokken. Ook hebben een of meer Big 4-kantoren, op instigatie van de AFM, intern onderzoek verricht naar de kwaliteit van de accountantscontroles van woningcorporaties. Hierbij zijn enkele accountantscontroles betrokken. De resultaten hiervan heeft de AFM beoordeeld in het kader van haar toezicht.

De VTW roept Raden van Commissarissen op om met de externe accountant in gesprek te gaan over de kwaliteit van de accountantscontrole en het rapport over diens kantoor op te vragen. Indien dit verzoek niet wordt gehonoreerd vanwege vertrouwelijke cliëntinformatie in het rapport, is het raadzaam om te informeren of de controle in het onderzoek is gevallen en wat de bevindingen zijn.

Bron: AFM en Financieele Dagblad