Met de publicatie van de bundel ‘Waar is de raad van toezicht? deel II. Een bundel van visies en ideeën´ van Goos Minderman, Rienk Goodijk en Sjors van den Berg, koppelt het Zijlstra Center for Public Control and Governance aan de Vrije Universiteit te Amsterdam de eigen onderzoekskracht aan de praktijkkennis van drie verenigingen van toezichthouders en het Nederlands kenniscentrum voor commissarissen en toezichthouders. Volgens de samenstellers is dit nodig om de kwaliteitsverbetering van het toezicht van woningcorporaties en onderwijs- en zorginstellingen een flinke boost te geven. ‘Als we daar niet in slagen zal de overheid het toezicht naar zich toetrekken met gedetailleerde regelgeving. Er is ook geen duidelijk alternatief in de markt. Dus we zullen wel moeten!’, zo zei Goos Minderman tijdens de boekpresentatie.
In de bundel leveren twintig wetenschappers en practicioners een bijdrage aan tal van vraagstukken over het functioneren van raden van toezicht in de (semi)publieke sector. Deugt het toezichtconcept eigenlijk wel? Hoe ver reikt de verantwoordelijkheid van een raad van toezicht? Moet de relatie tussen het interne en externe toezicht (overheidsinspecties) niet intensiever? Wat betekent integriteit voor commissarissen? Het resultaat is een veelzijdige bundel met analyses en (deel)oplossingen vanuit verschillende invalshoeken. Het betrekken van de verenigingen van toezichthouders voor onderwijs (VTOI), zorg (VTZ) en wonen (VTW) en het Nederlands kenniscentrum voor commissarissen en toezichthouders (NKCC) bij de totstandkoming is een even strategische als verrassende keuze. Minderman, docent aan het Zijlstra Center en een van de samenstellers van de bundel: ‘Normaalgesproken doe je eerst onderzoek, publiceer je enkele artikelen en schrijf je ten slotte een boek. Nu doen we het andersom. Het boek is een middel om met elkaar in gesprek te komen. Het biedt een platform om praktijk en onderzoeksresultaten te bespreken.’ Ook houden wetenschap en praktijk elkaar op die manier scherp. Volgens Minderman is er haast geboden bij de verbetering van het toezicht. Anders verspeelt de (semi)publieke sector het vertrouwen van overheid en samenleving dat ze op eigen benen kan staan en dreigt ze haar zelfstandigheid te verliezen. Er staat dus veel op het spel.
Dit tweede deel is een reactie op het boek ‘Waar is de raad van toezicht?’ dat Minderman in 2011 uitbracht. (Lees de boekbesprekening). Daarin signaleerde hij dat de kwaliteit van het toezicht nog onvoldoende is. Ook formuleerde hij als uitdaging enkele kernwaarden voor toezichthouders: regie over het toezicht, bereidheid tot verantwoording en ethisch leiderschap. De uitnodiging om mee te schrijven aan deel twee werd door de verenigingen van toezichthouders met beide handen aangegrepen. Ook zij voelen de druk: ‘Als we niet weten bij te sturen gaan anderen op de stoel van de interne toezichthouder zitten en blijft de raad van toezicht straks nergens’, zo schrijft Marius Buiting, directeur van de NVTZ in zijn bijdrage. De verenigingen leveren in het boek concrete reflecties over verbetering van het toezicht. De NVTZ legt zelf in haar bijdrage de nadruk op betere informatievoorziening. ‘Toezicht houden houdt in: regelmatig de werkvloer bezoeken om een goed beeld van de werkelijkheid van de zorg te krijgen’, zo stelt Buiting. De VTOI pleit in haar bijdrage voor een meer waardengerichte governancecode die moet leiden tot meer oog voor kwaliteit van onderwijs, onderwijsorganisatie en contact met de maatschappelijke omgeving. De VTW vertelt in de bundel over het experiment ‘De aanspreekbare commissaris’ waarbij stakeholders commissarissen van woningcorporaties op hun functioneren aanspreken. Volgens de VTW werkt dit beter voor de kwaliteit van het toezicht dan commissarissen aansprakelijk te stellen. Daarmee wordt immers eerder onzekerheid in de hand gewerkt. De overige bijdragen gaan in op het stelsel van toezicht en besturing als geheel, over strategische verantwoordingsinstrumenten, de rol van stakeholders en vraagstukken ten aanzien van integriteit en legitimering.
Download de bijdrage van de VTW aan het boek.
Het boek is een uitgave van Boom Lemma (ISBN 978‐90‐5931‐867‐0, paperback, 338 pagina's, prijs € 29,95).