‘Meer samenwerking dan ooit nodig’ - Online VTW-congres over Toezicht op de energietransitie met 240 deelnemers

Bestuurders en toezichthouders moeten schouder aan schouder staan om alle woningen van corporaties te verduurzamen, zoals in het Klimaatakkoord is afgesproken. Dat stelde VTW-voorzitter Guido van Woerkom tijdens het online VTW-congres over Toezicht op de energietransitie op 9 oktober. ‘Er is meer samenwerking dan ooit nodig.’

Tekst: Lisette Vos

Het jaarlijkse VTW-ledencongres was dit jaar vanwege corona in een ander jasje gestoken: vanuit een studio in Amsterdam presenteerde Maarten Bouwhuis (BNR) op 9 oktober een online talkshow over Toezicht op de energietransitie. Naast VTW-voorzitter Van Woerkom waren Ed Nijpels (bewaker van het Klimaatakkoord), Kristel Lammers (directeur Nationaal Programma Regionale Energiestrategie) en Annemarie Küppers (hoofd Energietransitie Gebouwde omgeving ministerie BZK) te gast. De 240 deelnemers konden vanaf hun eigen locatie vragen en opmerkingen insturen.

Scherpe keuzes maken
Volgens Van Woerkom, die als VTW-voorzitter het congres aftrapte, staan alle corporaties aan de lat in de energietransitie. Dat is geen eenvoudige opgave: bestuurders én toezichthouders moeten scherpe keuzes maken, omdat corporaties niet alleen hun woningen moeten verduurzamen, maar ook meer moeten bouwen én de huren betaalbaar moeten houden. Van Woerkom maakt zich zorgen over de financiering: uit het recente rapport Opgaven en middelen blijkt dat de sector tot 2035 30 miljoen euro tekort komt om alle opgaven te realiseren.

Meer geld op tafel
Aedes en de VTW hebben een stevige lobby ingezet om de verhuurderheffing van tafel te krijgen. Ed Nijpels vindt ook dat politiek Den Haag meer geld op tafel moet leggen om de ambities van het Klimaatakkoord te halen. Het is goed nieuws dat Martin van Rijn, die als voormalig minister de weg in Den Haag goed kent, de nieuwe voorzitter van Aedes is, stelt Nijpels. ‘Hij heeft veel overredingskracht om de verhuurderheffing van tafel te krijgen.’

RES en Transitievisie Warmte
De weg van de energietransitie naar 2050 is lang, maar er worden al concrete stappen gezet. In dertig regio’s hebben onder meer provincies, gemeenten en waterschappen de eerste versie van de Regionale Energie Strategie (RES) opgesteld, aldus Kristel Lammers, directeur van het NP RES. In de RES staan onder meer afspraken over de beschikbare warmtebronnen in de regio. Die afspraken hebben ook gevolgen voor de wijkaanpak om woningen van het aardgas af te halen, zoals die in elke gemeente in de Transitievisie Warmte wordt vastgelegd.

Corporaties worden niet automatisch uitgenodigd om mee te praten over de RES, stelt Lammers, maar ze kúnnen dat wel. Volgens VTW-voorzitter Van Woerkom is het belangrijk dat corporaties aan de voorkant meepraten. ‘Je kan per RES afspreken wie daar namens alle corporaties uit die regio aan tafel zit. De corporaties kunnen het niet alleen, we moeten meer dan ooit samenwerken.’

Afstemming is cruciaal
In elke gemeente is die samenwerking ook meer dan nodig: daar worden uiteindelijk de plannen om woningen van het aardgas te halen concreet. De gemeente heeft de regie, maar kan niet zonder andere partners in de energietransitie, zoals de corporaties, netbeheerders en warmtebedrijven. Volgens Van Woerkom is het belangrijk dat corporaties hun eigen plannen (voor renovatie) afstemmen met de wijkplannen voor de energietransitie. ‘Afstemming is cruciaal. Samenwerking, daar begint het mee.’

Ook het thema betaalbaarheid kwam aan de orde. Afgesproken is dat de huurders uiteindelijk niet meer moeten gaan betalen (woonlastenneutraal). Dat betekent dat de huur niet meer mag stijgen dan de daling van de energiekosten. Is dat reëel? Volgens Nijpels zijn er huurders die moeite hebben om de eindjes aan elkaar te knopen, dus vindt hij dat in principe de huurlasten gelijk moeten blijven. ‘Dat betekent wel dat corporaties voldoende ruimte nodig hebben om te investeren.’ Tegelijkertijd speelt het gedrag van huurders wel degelijk een rol: zij bepalen zelf hoe warm zij hun huis willen hebben.

Voortgang overleg
Volgens Annemarie Küppers, hoofd Energietransitie Gebouwde omgeving ministerie BZK, is de rol van corporaties onmisbaar en spelen de toezichthouders een belangrijke rol om de juiste afwegingen te  maken. Zij wees op het overzicht van knelpunten dat voorzitter Maarten van Poelgeest van het voortgangsoverleg Gebouwde omgeving heeft opgesteld én de brief van haar minister Ollongren die in september naar de Tweede Kamer is gestuurd. Voor toezichthouders relevante documenten om inzicht te krijgen in de stand van zaken (zie links hieronder).

Volgens Van Woerkom hoeven corporaties niet in één keer de stap naar 2050 te zetten: die route is ook niet uitgestippeld. Maar ga wél aan de slag, stelt hij. ‘Een corporatie die voor zonnepanelen en isolatie kiest, zet ook al stappen. En in de komende tijd doen zich weer nieuwe gelegenheden voor. Maar kijk vooruit en neem de energietransitie op in de meerjarenprognose.’

Sessies
Na de talkshow konden de deelnemers kiezen uit een van de sessies. Deze gingen over: visie energietransitie (Henri Bontenbal, Stedin), het duurzaam bedrijfsmodel (Marc Eggermont, Finance Ideas), landelijk beleid warmtenetten (Willem de Vreeze, Aedes), warmtenetten Amsterdam (Egbert de Vries, AFWC), samenwerking Parteon en Urgenda, energieflat Bo-Ex (Marije Eleveld, Bo-Ex), energietransitie in de praktijk in de gemeente Utrecht (Anne Jo Visser, gemeente Utrecht) en betaalbaarheid voor huurders (Zeno Winkels, directeur Woonbond).

Als afsluiting van het online ledencongres interviewde presentator Maarten Bouwhuis Marilieke Engbers van de Vrije Universiteit Amsterdam over haar promotieonderzoek: hoe het ongezegde de besluitvorming in de boardroom beïnvloedt.

Meer informatie

VTW Special Toezicht op de energietransitie
De VTW Special over Toezicht op de energietransitie die alle VTW-leden thuis hebben ontvangen, is ook online te lezen. In deze uitgebreide special zijn onder meer de interviews met Ed Nijpels, Kristel Lammers en Ferdi Licher (ministerie BZK) na te lezen. Ook komt hoogleraar duurzaam bouwen Anke van Hal aan het woord. Verder zijn tien praktijkvoorbeelden beschreven. Ook de stand van zaken van de Warmtewet en het duurzaam bedrijfsmodel voor corporaties komen onder meer aan bod. Kijk hier voor de volledige inhoud. U kunt de VTW Special ook als magazine toegestuurd krijgen. Stuur hiervoor een email aan: bureau@vtw.nl. 

Regionale Energie Strategie (RES)
Meepraten over de Regionale Energie Strategie (RES) in uw eigen regio? Check hier de contactpersonen per regio.

Transitievisie Warmte
De gemeente geeft uiteindelijk een klap op de Transitievisie Warmte. Meer informatie vindt u op de website van de VNG.

Brief van minister Ollongren
Minister Ollongren heeft in september een brief naar de Tweede Kamer gestuurd over de voortgang van het Klimaatakkoord voor de sector Gebouwde omgeving.

Overzicht onderzoeken belemmeringen energietransitie Gebouwde omgeving (voorzitter Maarten van Poelgeest)