‘Pas de tekst niet teveel aan, maar zorg er wel voor dat bestuurders en toezichthouders de Governancecode bewuster hanteren.’ Dat was het belangrijkste advies van de commissie die de code evalueerde. De leden van VTW en Aedes stemden eind november in met de geactualiseerde code. Volgens voorzitters Egbert de Vries (VTW) en Martin van Rijn (Aedes) is het nu aan de sector en de leden om de Governancecode Woningcorporaties te doorleven en levend te houden.
VTW-voorzitter De Vries en Aedes-voorzitter Van Rijn vinden dat de evaluatie – inclusief de discussie binnen de commissie en met de leden – goed is verlopen. De code staat weer op het netvlies van toezichthouders en bestuurders. De Vries: ‘De tekst is uiteindelijk niet stevig veranderd, maar we hebben de code wél van alle kanten doorgelicht. Dat doorakkeren is heel waardevol.’ Van Rijn: ‘De code was niet slecht. Het is goed dat we met elkaar een goede discussie hebben gevoerd. Maar nu begint het pas.’
De discussie tijdens de evaluatie spitste zich vooral toe op de vraag of de code op basis van principes (‘principle-based’) of op basis van regels (‘rule-based’) moet zijn. Volgens beide voorzitters is gekozen voor een goede mix. Een belangrijk onderdeel van de code is de verantwoording en onderbouwing van de gemaakte keuzes: pas toe én leg uit. Van Rijn: ‘Als bijvoorbeeld een bestuurder of toezichthouder een nevenfunctie heeft, hoeft er geen sprake te zijn van belangenverstrengeling, en is dat goed. Maar leg de beslissing altijd uit.’ De Vries: ‘En leg de conclusie goed vast, op een transparante manier, zodat iedereen het kan nalezen.’
De VTW en Aedes organiseren vanaf komend jaar bijeenkomsten over de toepassing van de geactualiseerde Governancecode: om van elkaar te leren en om de code in praktijk tot leven te brengen. ‘We gaan oefenen, oefenen, bijvoorbeeld aan de hand van casuïstiek. De code leidt niet altijd tot één antwoord. Wel of geen belangenverstrengeling, die grens is vaak wel te trekken. Maar bij ‘schijn’ van belangenverstrengeling wordt dat al lastiger’, stelt Van Rijn. De Vries: ‘Tijdens die gesprekken kunnen we de dilemma’s bespreken en toetsen.’
Naast het gesprek in de sector, zijn ook de individuele corporaties aan zet om de toepassing van de geactualiseerde code periodiek op de agenda te zetten. In aanvulling op de bestuurders en toezichthouders, kan volgens De Vries (VTW) en Van Rijn (Aedes) de bestuurssecretaris hierin een belangrijke rol spelen. ‘Hoe geef je als organisatie de inhoudelijke gesprekken over belangenverstrengeling en integriteit vorm? Daar moet elke corporatie, met de vernieuwde code in de hand, mee aan de slag.’
De voorzitters van de VTW en Aedes hebben niet de illusie dat nieuwe kwesties, zoals die over het vastgoed, te voorkomen zijn. De Vries: ‘Iedereen heeft blinde vlekken. Maar het helpt wel om met elkaar het gesprek te blijven voeren over wat wel of niet kan, je er bewust van te zijn, en steeds de vraag te stellen of we alles in beeld hebben.’ Van Rijn: ‘Er zullen zich weer nieuwe zaken aandienen. Denk aan sociale veiligheid dat nu maatschappelijk een actueel thema is. De code moet in alle tijden toepasbaar zijn, dus ook met regelmaat worden getoetst op actualiteit.’
Daarnaast starten VTW en Aedes met monitoring van de verantwoording en naleving van de Governancecode in de jaarverslagen. Passen corporaties de code toe en leggen bestuur en toezicht op een toegankelijke en heldere manier verantwoording af over hun besluiten? ‘De code is geen papieren tijger. Governance moet geen doel op zich zijn, maar een middel voor goed bestuur en toezicht. We monitoren om van elkaar te leren, moresprudentie op te bouwen, en het is belangrijk dat we ons naar de buiten toe blijven verantwoorden’, aldus Van Rijn.
Eind vorig jaar stelde de Autoriteit woningcorporaties al dat de sector ‘voldoende zelfregulerend vermogen’ heeft. Als er één les is die de sector geleerd heeft van de kwestie over het vastgoedbezit, dan is het dat corporaties in een glazen huis hun werk doen, stelt Van Rijn. ‘Het was terecht dat de redactie van Nieuwsuur vragen over het vastgoedbezit stelde. We moeten ons steeds naar de buitenwereld kunnen verantwoorden. Iedereen kan en mag ons bevragen. De media, de huurders, de politiek. We moeten open en transparant zijn.’
Ingangsdatum geactualiseerde Governancecode
De geactualiseerde Governancecode woningcorporaties is compacter en toegankelijker, en gaat per 1 januari 2025 in. Aedes en VTW maken binnenkort een online publicatie van de geactualiseerde Governancecode beschikbaar.
Achtergrond en informatie
Aanleiding om de reguliere, periodieke evaluatie van de Governancecode Woningcorporaties – met vijf principes over goed bestuur - te vervroegen, was de kwestie over vastgoedbezit van bestuurders en toezichthouders van corporaties. Dit werd in april 2023 onder de aandacht gebracht. Onder leiding van onafhankelijk voorzitter Stefan Peij, evalueerde een commissie de code in opdracht van VTW en Aedes. Naast een enquête konden leden van VTW meedenken in een klankbordgroep. Aedes organiseerde consultatiebijeenkomsten voor haar leden.
https://aedes.nl/governance-en-integriteit
https://vtw.nl/governancecode-woningcorporaties
Tekst: Lisette Vos
Beeld: Valerie Ketjen
Elf dilemma's naar aanleiding van de herijkte NPA 2025 - 2035