Hannah Bovenkerk en Peter Ruigrok hebben een achtergrond als (interim)bestuurder, toezichthouder, visitator en boardroomconsultant bij overheids- en not-for-profit organisaties. Zij kennen de bestuurskamer bij woningcorporaties van binnen en buiten. Samen geven ze de masterclass Boardroom Dynamics, onderdeel van de vernieuwde VTW Academie.
‘Het gedrag van de bestuurder kunnen lezen, is een vaardigheid die elke commissaris hoort te bezitten’, zegt Ruigrok.
‘We hebben allemaal de neiging om ons van onze beste kant te laten zien en een bepaalde indruk te maken. Dit mechanisme zit in ieder van ons. Ik noem dat on-stage-gedrag’, zegt Hannah Bovenkerk. Zij geeft samen met Peter Ruigrok de masterclass Boardroom Dynamics voor commissarissen van woningcorporaties.
Herkennen van de dynamiek
De dynamiek in bestuurskamers heeft voor een deel te maken met dit door Bovenkerk benoemde imponeergedrag. Want een bestuurder komt doorgaans niet binnen met de mededeling dat hij in een lastig parket is geraakt waarvoor geen oplossing voorhanden is. En de commissarissen hebben onderling net zo goed de neiging niet meteen te laten merken dat een bepaald agendapunt ze boven de pet gaat. Voor je het weet zit iedereen met elkaar in de theatervoorstelling “wie is hier de beste en de slimste”. Misschien lekker voor het ego, maar niet vanzelfsprekend het beste voor de corporatie. ‘Het herkennen van deze dynamiek begint bij zelfreflectie’, zegt Bovenkerk. ‘Wie in staat is eerlijk naar zichzelf te kijken, kan ook zijn empathisch vermogen en omgevingssensitiviteit verder ontwikkelen, waardoor hij wellicht in staat is te benoemen wat er niet wordt gezegd. Dat wat in eerste instantie onbesproken blijft, kan voor de besluitvorming juist het meest interessante en misschien wel het belangrijkste zijn.’
Een ander aspect van groepsdynamica is wat Bovenkerk het optreden van ‘attributiefouten’ noemt. ‘Mensen hebben de neiging de dingen die goed gaan aan zichzelf toe te schrijven. Wat er fout gaat, ligt altijd aan een ander. Het is handig als je weet hoe dit psychologisch werkt, want het geldt zowel voor commissarissen als bestuurders. Wie dit herkent, kan leren de juiste interventie te plegen.’
Commissaris zijn is voor een groot deel mensenmerk
In de masterclass Boardroom Dynamics oefenen de deelnemers met dit soort fenomenen.
De casus wordt door de docenten ingebracht, maar kan ook van een deelnemer komen.
Een acteur neemt de rol van de bestuurder op zich en switcht desgevraagd moeiteloos van type sympathieke allesweter naar model hardgrondige binnenvetter en alles wat daar tussenin ligt.
De tien tot veertien deelnemers simuleren hun commissarissenrol. Samen met de docenten geven ze elkaar feedback op de processen die zich in de simulatie voordoen.
Peter Ruigrok: ‘Commissarissen zijn net mensen. Precies zoals wij allemaal voeren zij een continue strijd tussen hoofd en buik. Niemand wil graag spelbreker zijn door het stellen van al te kritische vragen. Iedereen wil graag schitteren en complimenten krijgen. Jonge commissarissen zien hun positie in de raad als een carrièrekans. Ervaren commissarissen beschermen hun reputatie, bijvoorbeeld door “veilig binnen de lijntjes te kleuren”. Dit is allemaal menselijk gedrag en dus ook niet per definitie fout. Maar het is wèl contraproductief voor onafhankelijk en scherp toezicht en het is onprofessioneel. Daarom is het belangrijk dat commissarissen zicht krijgen op dit soort dynamiek in zichzelf en in de bestuurskamer.’
De roep om professionalisering
De maatschappelijke en politieke druk op raden van commissarissen is groot. Misstanden bij corporaties haalden de afgelopen jaren met regelmaat de voorpagina’s net als debacles bij zorginstellingen en onderwijsorganisaties. Sindsdien klinkt de roep om professionalisering van de toezichthouder. De Vereniging van Toezichthouders in Woningcorporaties (VTW) heeft mede daarom de VTW Academie in samenwerking met Avicenna, leiderschapsacademie uit Deventer, helemaal vernieuwd. De masterclass Boardroom Dynamics is onderdeel van de actuele
VTW Academie en kan zowel in company als bij open inschrijving worden gevolgd.
In kwetsbaarheid
Bovenkerk en Ruigrok benadrukken dat de masterclass niet gaat over kennis van hoofdpijndossiers binnen de woningcorporaties. Daar zijn andere onderdelen van de VTW Academie voor. ‘Bij ons leren commissarissen zichzelf, elkaar en de bestuurder te lezen. Als goed toezichthouder moet je deze vaardigheid ontwikkelen,’ zegt Ruigrok.
Beide docenten wijzen er expliciet op dat ze er bij deze masterclass niet van uit gaan dat een bestuurder of commissaris bewust iets hebben te verbergen. Het gaat er om de minder bewuste processen in de dynamiek van de bestuurskamer te zien en bespreekbaar te maken. Dat vereist veiligheid tijdens de simulaties in de masterclass, dezelfde cultuur van veiligheid die in de bestuurskamer moet heersen om kwetsbaarheid toe te durven laten. Want daar zit uiteindelijk de crux. Durven bestuurders en toezichthouders elkaar in kwetsbaarheid te ontmoeten? Durven ze hun primaire ego-gedrag te laten varen? En een echte waardendiscussie met elkaar te voeren in het belang van de corporatie?
Ieder een eigen profiel
Wie het bovenstaande opvat als een pleidooi tegen diversiteit in de raad van commissarissen, zit er naast. Het is niet alleen goed voor de dynamiek maar ook voor de kwaliteit van de besluitvorming als er juist verschillende karakters in de raad zitten. ‘Naast de rollen als werkgever en toezichthouder vervult de commissaris ook een adviserende taak’, zegt Ruigrok.
‘Individuele leden kunnen de bestuurder juist vanuit het eigen profiel op verschillende dossiers adviseren. De bestuurder en de commissarissen hebben belang bij transparante samenwerking op basis van ieders eigen expertise. Tegelijk moeten de commissarissen ook als eenheid kunnen optreden, zonder de hele tijd met elkaar bezig te zijn.’
De tijd vliegt om
Commissarissen hebben dus te maken met precaire communicatie- en besluitvormingsprocessen die baat hebben bij inzicht in de dynamiek van de eigen persoonlijkheid én in de groepsdynamica van de bestuurskamer. Tijdens de simulaties in de masterclass kunnen deelnemers in een vertrouwde en veilige omgeving zichzelf leren kennen, hun vaardigheid anderen te lezen ontwikkelen én oefenen in een casus die is gebaseerd op de praktijk. ‘Maar’, zegt Bovenkerk.
‘Je haalt eruit wat je erin stopt.’ Ruigrok vult aan: ‘Vaak zeggen deelnemers na afloop dat de tijd is omgevlogen. Dat gevoel ontstaat als mensen zich echt volledig inzetten.’
De VTW Academie wordt nu door de nieuwe regiepartner Avicenna vormgegeven en deze opleiding is daar een passend voorbeeld van. Frank Seine, directeur van Avicenna: ‘Er is nu ook meer aandacht voor gedrag en vaardigheden, naast natuurlijk de benodigde kennisoverdracht. Avicenna heeft veel ervaring in het inzetten van simulaties. Inmiddels ruim 250 toezichthouders hebben deelgenomen aan deze vorm en kwalificeren het als het beste onderdeel van het totaalaanbod. Een groot compliment omdat uit eerder onderzoek bleek dat toezichthouders en commissarissen juist moeite hebben met leren door oefenen’.
Indien u meer informatie wenst over de masterclass Boardroom Dynamics nodigen wij uit om te kijken op: https://vtw-academie.nl/opleidingen/masterclass-boardroom-dynamics/
Tevens kunt u zich via deze link aanmelden voor de masterclass.
Combinatiekorting!!!
Indien u deelneemt aan de masterclass Boardroom Dynamics in combinatie met de masterclass Sturen en toezicht op cultuur en gedrag, bieden wij u een gereduceerd tarief aan van €875,- (ledenprijs) of €1205,- (niet-leden prijs) voor beide masterclasses samen ((in plaats van €1090,- (ledenprijs) of €1420,- (niet-ledenprijs)).