Opinie van dr. Mijntje Lückerath-Rovers, universitair hoofddocent aan de Erasmus Universiteit Rotterdam, bestuurslid van het Erasmus Instituut Toezicht & Compliance en commissaris bij de ASN Beleggingsfondsen NV.
Maar liefst 40 procent van de grote woningcorporaties sloot 2009 af met verlies, zo viel onlangs te lezen in het Financieele Dagblad. De best presterende corporatie is de Alliantie, die in 2009 ‘haar ambitie herijkte’.
Eind 2009 bestond de raad van commissarissen (RvC) van de Alliantie voor de helft uit vrouwen. Toeval? Zowel het ‘herijken’ als het aandeel vrouwen in de raad duidt op de afwezigheid van groepsdenken en tunnelvisie, de voornaamste oorzaken van de financiële crisis.
Een optimale RvC bestaat uit een mix van commissarissen met verschillende expertises, achtergronden en ervaringen. Net als in andere sectoren is de groep toezichthouders bij woningcorporaties echter nogal homogeen van samenstelling. De gemiddelde toezichthouder bij een corporatie is 59 jaar oud, een man (85 procent) en hoogopgeleid, zo blijkt uit ons Nationaal Commissarissen Onderzoek 2009.
Een homogene groep is geneigd tot (onbewust) groepsdenken en een tunnelvisie. Bij groepsdenken is het zoeken naar unanimiteit belangrijker dan het overwegen van alle beschikbare alternatieven. Beslissingen zijn daardoor vaak gebaseerd op onvolledige gegevens en worden genomen zonder evaluatie van alle alternatieven én risico’s. De illusie van onkwetsbaarheid, collectieve rationalisatie, overmatige stereotypering en druk op overeenstemming zijn kenmerken van dergelijk groepsdenken. Deze tunnelvisie is een bedreiging voor de onafhankelijke, open en kritische blik die een RvC nodig heeft om toezicht te kunnen houden op het bestuur.
Het bespreken van meerdere perspectieven en alternatieven kost tijd en kan leiden tot vertraging in de besluitvorming of tot een sneller verloop van commissarissen als gevolg van eventuele onenigheid. Maar het negeren ervan is een groter risico.
Groepsdenken is een onbewust proces dat óók de selectie van nieuwe leden van de groep beïnvloedt. Nog steeds blijkt dat 58 procent van de commissarissen via het eigen netwerk (waaronder coöptatie) aan zijn of haar commissariaat is gekomen.
Zoek daarom commissarissen buiten het geëigende netwerk, eventueel met behulp van specialisten. Zo voorkom je het aantrekken van te veel dezelfde soort mensen en benut je de voordelen van een diverse raad.
Bron: Aedes-Magazine 17-18/2010
Criteria voor goed intern toezicht
In 2009 bracht de VTW de belangrijkste criteria voor goed intern toezicht in woningcorporaties in kaart. Een van de criteria voor een RvC als groep is de samenstelling: de samenstelling wordt bepaald aan de hand van een algemeen profiel, waarin de kennisgebieden/deskundigheden die in ieder geval in de raad aanwezig moeten zijn volgens de Governance Code Woningcorporaties worden benoemd. Daarnaast worden noodzakelijke kennis- en ervaringsgebieden afgeleid uit de missie en het taakveld van de individuele corporatie.
Voor een goed functionerende RvC als team is het ook noodzakelijk dat een RvC samengesteld is uit personen met diverse achtergronden (onder andere sekse, leeftijd, beroepsgroepen, etnische afkomst, persoonlijke stijl).