De maatschappelijke taak van de woningcorporaties is te zorgen voor een goede woning in een leefbare buurt voor mensen met een bescheiden inkomen en voor kwetsbare groepen. Een huis is één van de basisvoorwaarden om een volwaardig bestaan te kunnen opbouwen en deel te kunnen nemen aan de samenleving. Woningcorporaties werken daar elke dag aan met veel inzet. Hoe ze dat doen en waar ze op aan te spreken zijn, is vastgelegd in de Governancecode woningcorporaties (hierna: de Governancecode).
De Governancecode is het kader voor woningcorporaties voor goed bestuur en toezicht. Hierin hebben de woningcorporaties normen en waarden vastgelegd waar zij zich aan houden en waaraan getoetst kan worden. Een aantal zaken die in de code zijn bepaald, betreffen: integriteit, transparantie, competenties, voorbeeldgedrag, maatschappelijke verbondenheid en goede risicobeheersing. Voor het handhaven van de regels uit de Governancecode hebben de leden van Vereniging van Woningcorporaties Aedes en de leden van VTW een Commissie Governancecode Woningcorporaties (hierna: de Commissie) ingesteld die dwingend advies uitbrengt over vragen en klachten die worden voorgelegd.
De Governancecode woningcorporaties 2020 is vanaf 1 januari 2020 de geldende regeling. In 2022 is de code aangepast. Er is een bepaling toegevoegd over solidariteit (2.2) en de bepaling over permanente educatie (3.11) is aangepast i.v.m. de aangepaste PE-systematiek voor bestuurder. De wijzigingen gelden per 1 januari 2023.
Vijf principes
De Governancecode kent vijf principes die gelden voor iedereen die werkt bij een woningcorporatie en betrokken is bij het bestuur van en/of het toezicht op een woningcorporatie. De principes vullen elkaar aan en moeten in samenhang worden gezien.
De volgende principes zijn vastgelegd in de Governancecode. In principe 1 staat het belang van (toekomstige) huurders of bewoners voorop en dit gaat over de waarden en normen die passen bij de maatschappelijke opdracht. In principe 2 wordt omschreven op welke manier het bestuur en de Raad van commissarissen (hierna: RvC) aanspreekbaar zijn op resultaten en wordt bepaald dat zij actief verantwoording dienen af te leggen. Principe 3 beschrijft de toetsstenen van geschiktheid voor bestuur en RvC en principe 4 normeert dat het bestuur en de RvC de dialoog aangaan met (toekomstige) bewoners, gemeenten en andere belanghebbende partijen. Principe 5 besteedt ten slotte aandacht aan het beheersen van de risico’s verbonden aan de activiteiten.
De vijf principes zijn concreet uitgewerkt in bepalingen, waaraan de woningcorporaties zich dienen te houden. In lijn met nieuwe wetgeving en om de kwaliteit en transparantie van handelen van het bestuur en de RvC te bevorderen is afwijking van een aantal bepalingen in de Governancecode niet mogelijk. Dit zijn de “pas toe” bepalingen. Wanneer dit aan de orde is staat dat in de Governancecode bij de bepalingen aangegeven.
Voor de overige bepalingen geldt dat woningcorporaties daarvan af kunnen wijken als afwijken volgens de betreffende woningcorporatie tot een beter resultaat leidt. Dit zijn de “leg uit” bepalingen. Hierbij dient echter steeds in de geest van het principe gehandeld te worden en moet de woningcorporatie de afwijking van de bepaling op inzichtelijke wijze onderbouwen en actief verantwoorden waarom zij hiervan afwijkt. De woningcorporatie kan door zowel collega’s als andere belanghebbenden worden bevraagd en aangesproken op haar toepassing en uitleg van de Governancecode.
Aedes en VTW hebben een Waardenmodel Governancecode 2020 ontwikkeld waarin de principes uit de code zijn vertaald. Dit model op één A4 geeft corporaties een vertrekpunt om intern te bespreken hoe de corporatie voor deze principes staat en helpt bij het bespreken van dilemma’s.
Governancecode bindend voor alle medewerkers
De Governancecode geeft niet alleen normen voor bestuurders en commissarissen, maar ook voor de medewerkers van woningcorporaties. Medewerkers op alle niveaus van de woningcorporaties worden geacht door hun gedrag een positieve bijdrage te leveren aan de organisatiecultuur die wordt beoogd met de Governancecode.
Transparantie
De Governancecode heeft als doel bij te dragen aan transparantie van de corporatiesector waardoor het voor belanghebbenden en de samenleving beter inzichtelijk wordt hoe woningcorporaties met het maatschappelijk bestemd vermogen omgaan. De transparantie en de bewustwording van de normen bij woningcorporaties verstevigt de legitimatie van woningcorporaties.
Niet vrijblijvend
De Governancecode is niet vrijblijvend. Het is verplicht voor de leden van Aedes en VTW om de code te volgen. Om leden bij het implementeren te helpen zijn modellen, voorbeelden en handreikingen op de website van Aedes en VTW te vinden.
De Autoriteit woningcorporaties betrekt het al dan niet volgen van de Governancecode in haar risicobeoordeling van het beleid en beheer van de corporatie.
Uit de Governancecode volgen voor de leden van Aedes en VTW onder meer de volgende concrete verplichtingen:
- Bestuur en RvC verantwoorden zich jaarlijks in het jaarverslag over de wijze waarop de principes van de Governancecode in het afgelopen jaar zijn toegepast.
- Woningcorporaties laten hun maatschappelijke prestaties minimaal een keer per vier jaar onderzoeken en beoordelen door een onafhankelijk bureau dat is geaccrediteerd door de Stichting visitatie Woningcorporaties Nederland. Een belangrijk onderdeel van deze visitatie is de naleving van de Governancecode. Het visitatierapport is openbaar.
Aedes en VTW monitoren de naleving van vier specifieke bepalingen van de Governancecode, te weten: de verplichting tot visitatie, de verplichting tot publicatie van de honorering van bestuurders en toezichthouders, de zittingstermijn van commissarissen en het voldoen aan de eisen (behaalde punten) van de permanente educatie.
Commissie Governancecode Woningcorporaties
De Commissie Governancecode Woningcorporaties ziet toe op naleving van de Governancecode en doet conform haar reglement op verzoek uitspraak op klachten en vragen over toepassing van de Governancecode. De Commissie brengt verslag uit van haar bevindingen aan de besturen van Aedes en VTW. Indien de Commissie van oordeel is dat door het bestuur of de RvC van een corporatie de Governancecode wordt overtreden, nemen de besturen van Aedes of VTW ieder afzonderlijk een besluit over mogelijke sancties. Sancties kunnen variëren van publicatie (‘naming and shaming’) tot het uiteindelijk ontnemen van het lidmaatschap.