Corporaties werken in lokale netwerken samen om complexe problemen in de wijk op te lossen. Maar wat betekent dat voor het toezicht op dat netwerk van partners in de wijk? Dat vraagt om een nadere verkenning.
Tekst: Lisette Vos
VTW-Voorzitter Guido van Woerkom gaf de aftrap van het VTW-ledencongres over governance van lokale netwerken op 20 september in Driebergen. Hij legde de link met het thema van het ledencongres van vorig jaar: Toezicht met Passie. ‘Waar doen we het voor? We zijn niet alleen op de wereld, we komen van ons eiland af om onze huurders te helpen die onze steun hard nodig hebben. Dat is ons antwoord op de regeldruk en het systeemdenken.’
Corporaties werken lokaal met veel partners samen, zoals de gemeente, zorg en welzijnsinstellingen, politie én energieleveranciers. Maar wat betekent dat voor het toezicht op die netwerken? ‘Daar willen het graag met u over hebben. Het is een zoektocht. Maar we kunnen het alleen sámen oppakken. Toeval of niet: de vereniging van toezichthouders in de zorg, de NVTZ, houdt begin november een congres over hetzelfde thema.’
Organisatienetwerken
Organisatiewetenschapper Patrick Kenis, één van drie hoofdsprekers tijdens het congres, doet onderzoek naar organisatienetwerken. Volgens hem zijn deze noodzakelijk om complexe problemen in de wijk op te lossen. Voor de reparatie van een lekkende kraan kan de corporatie een standaardprocedure opstellen, maar zo’n procedure werkt niet bij een huurder met psychische problemen en een oplopende huurachterstand. ‘Je kan deze bewoner alleen helpen als je samenwerkt met andere partners.’
 |
Spanningsveld
Die samenwerking in organisatienetwerken levert – als het goed is – winst op voor de huurder (de eindgebruiker). Maar eenvoudig is het niet: uit onderzoek blijkt dat 80 procent van de organisatienetwerken faalt in de aanpak. Organisaties moeten durven loslaten, en dat geldt ook voor toezichthouders. Kenis: ‘Dat is een spanningsveld. Je kan complexe problemen alleen met elkaar oplossen, maar dat stelt ook eisen aan de organisaties, inclusief het toezicht.’
Onderzoek Nationale Wetenschapsagenda
Tilburg Institute of Governance, waar Kenis aan verbonden is, heeft samen met de VTW bij de Nationale Wetenschapsagenda een voorstel ingediend voor een onderzoek naar de governance van lokale netwerken. Het is nog niet bekend of het onderzoek doorgaat.
Ruimer blikveld
Erik Dannenberg, nog even voorzitter van de NVTZ en RvC-voorzitter bij SWZ Zwolle, vroeg alle aanwezigen bij de start van zijn verhaal het rechteroog dicht te knijpen. ‘U heeft met één oog een beperkt blikveld, zoals u merkt. Dat geldt ook voor een toezichthouder met de focus op de eigen organisatie. Veel mensen vallen buiten de samenleving. Het aantal daklozen bijvoorbeeld is in de afgelopen tien jaar verdubbeld. Om de grote maatschappelijke vraagstukken op te lossen is het noodzakelijk om breder te kijken.’
 |
Dwarsverbanden
Corporaties redden het niet alleen om kwetsbare huurders te helpen: lokale dwarsverbanden zijn nodig. Dannenberg noemt als voorbeeld de sociaal beheerder van de corporatie die zich bij het wijkteam aansluit. Een stap verder: een corporatie en een welzijnsinstelling stellen samen een medewerker aan die ook de zorg voor de huurders in de gaten houdt (en bij beide organisaties voor de helft op de loonlijst staat.) Volgens Dannenberg moeten partners in de wijk doen wat nodig is. ‘En dan bepalen we later wie de rekening betaalt.’
Zie de mens
De essentie volgens Dannenberg: zie de mens. ‘Maak kennis met de huurder of bewoner. Zoals de gemeente dat noemt: doe de omgekeerde toets. Vraag eerst: wie bent u en wat heeft u nodig?’
Dannenberg vindt dat de RvC van een corporatie een belangrijke bijdrage kan leveren door steun uit te spreken voor de aanpak in het lokale netwerk. De gezamenlijke aanpak betekent overigens niet dat alle professionals van de corporatie hun eigen gang kunnen gaan. ‘Er moet geen sprake zijn van willekeur. Neem twee stoepranden. Tussen die twee stoepranden kunnen de professionals zelf besluiten wat een passende oplossing is.’
Openbaarheid
Dannenberg, als toezichthouder bij SWZ in de gemeente Zwolle actief, vindt verantwoording in de openbaarheid, zoals dat in de gemeenteraad gebeurt, een goede zaak. ‘De verantwoording in de boardroom van de corporatie is achter gesloten deuren. Je zou kunnen onderzoeken of dat anders kan.’
Urgentie
Ali Rabarison, directeur Beleid inclusieve samenleving en gemeentefinanciën van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) stelt ook dat de urgentie om samen problemen in de wijk op te lossen alleen maar toeneemt. Steeds meer jongeren raken dakloos, haalde ze als voorbeeld aan. Bijna de helft van alle daklozen is tussen de 18 en 30 jaar. ‘Niemand wil dat we de kwetsbare groepen aan hun lot overlaten.’
 |
Dat gemeenten en corporaties samen optrekken is noodzakelijk, maar er moet ook geld beschikbaar zijn voor voldoende betaalbare woningen en zorg. Het kabinet zegde tijdens Prinsjesdag de corporatiesector en de gemeenten extra geld toe, maar zeker niet voldoende, stelde Rabarison. De corporaties moeten volgend jaar meer verhuurderheffing betalen, ondanks de (fiscale) korting. Veel gemeenten staat het water aan de lippen, weet Rabarison, de 300 miljoen extra voor jeugdhulp is niet genoeg.
Actie tegen verhuurderheffing
Aan het slot van het ledencongres, na twee workshop-rondes en de presentatie van de cartoons van Auke Herrema, haakte VTW-voorzitter Guido van Woerkom ook in op de actualiteit rondom Prinsjesdag. Hij riep corporaties – via de toezichthouders - op om mee te doen aan de actie tegen de verhuurderheffing, een initiatief van de corporaties Rochdale en Wooncompagnie én de Woonbond. De nood is hoog: veel mensen kunnen op de woningmarkt geen kant op, zo blijkt onder meer uit de verhalen op www.wooncrisis.nl.
 |
Presentaties en tekeningen
De presentaties en tekeningen van het ledencongres zijn te vinden op onze website.
VTW-special over governance van lokale netwerken
 |
De VTW heeft over het thema van het ledencongres een special uitgebracht, waarin uitgebreide interviews met Patrick Kenis en Erik Dannenberg staan. Ook leest u in de VTW Special interviews over lokale netwerken in de praktijk. Verder komen onder anderen Cornel Vader (Leger des Heils), Paulus Jansen (Woonbond) en Jos Koffijberg (stichting Visitatie Woningcorporaties Nederland) aan het woord.
Leden van de VTW hebben de VTW Special per post ontvangen. De doorbladerbare versie kunt u via deze link lezen.
Elf dilemma's naar aanleiding van de herijkte NPA 2025 - 2035