Anja van Gorsel is sinds 2015 partner bij Wesselo & Partners, een executive searchbureau voor bestuurders en toezichthouders in de publieke sector. Daarvoor was zij onder meer bestuursvoorzitter van het Albeda College, een ROC met ruim 20.000 leerlingen. Van Gorsel richtte eerder PublicSpirit op. Zij verkocht de onderneming in 2007. Zij reageert op de evaluatie van de Fit- en Propertoets van de Autoriteit woningcorporaties (Aw), waarvan de resultaten onlangs bekend werden gemaakt.
Criteria ontbreken
Woningcorporaties moeten sinds juli 2015 voorgenomen benoemingen of herbenoemingen van bestuurders en commissarissen voorleggen aan de Aw. Een (her)benoeming zonder zienswijze - of als sprake is van een negatieve zienswijze - is onrechtmatig. De Aw voert in dit kader een toets op de geschiktheid en betrouwbaarheid van de beoogde kandidaten uit, de zogenaamde Fit- en Propertoets. Van Gorsel: “Een groot manco van de Fit- en Propertoets in de huidige vorm, is dat het volstrekt onduidelijk is op welke criteria bestuurders en commissarissen worden getoetst. Dat wordt overigens ook erkend door de Aw. Er zijn steeds meer mensen die het opmerkelijk vinden dat er een beoordeling plaatsvindt op basis van onduidelijke uitgangspunten, waarbij er vervolgens geen beroep open staat tegen het oordeel. Daar moet echt wat aan veranderen. Het formuleren van algemene criteria is overigens geen sinecure. We moeten oppassen voor de eenheidsworst. Komen commissarissen met een goed verstand en een kritische geest nog wel door een toets ook als ze niet perfect op de hoogte zijn van de regeltjes? En: komen kandidaten die vooral kennis en ervaring hebben met de doelgroepen nog wel in beeld?”
Waken voor bureaucratie
Van Gorsel: “De Aw onderschrijft de behoefte aan een beoordelingskader, met aandacht voor proportionaliteit. Dat is op zich goed nieuws, maar hier past wel een belangrijke kanttekening. Zo’n kader kan namelijk heel snel leiden tot nog meer bureaucratie en afvinklijstjes. Daar moeten we echt voor waken. Je ziet in de hele sector dat de negatieve effecten van afvinken, bureaucratie en de verantwoordingslast grote vormen begint aan te nemen. Zo stijgen over de hele linie de personele lasten in verband met de verantwoording, kosten die uiteindelijk door de huurders moeten worden opgebracht. Het adagium moet wat mij betreft nog steeds sectorbreed zijn: stop de toename van administratieve lasten en wel zo snel mogelijk. We moeten naar een andere manier van met elkaar omgaan, waarbij de basis niet wantrouwen is, maar respect voor professionele capaciteiten en staat van dienst. Het benoemen van toetsingscriteria is dus geen slecht plan, maar het is wel van belang dat zodanig te doen dat er ruimte is voor diversiteit en maatwerk en het terugdringen van de verantwoordingslast. Laten we ervoor waken dat afvinklijstjes het gezonde verstand gaan vervangen.”
Selectie aan de poort
De Aw heeft aangegeven dat uitgebreide selectieprocessen en assessments een rol kunnen spelen in de geschiktheid- en betrouwbaarheidstoetsen van bestuurders en toezichthouders. “Ook bij de Aw begrijpt men dat een zorgvuldige en professionele ‘selectie aan de poort’ kan bijdragen aan de ambitie van de sector om capabele en integere professionals op het gebied van bestuur en intern toezicht te hebben”, zegt Van Gorsel. “Als je bureaus de begeleiding en preselectie laat doen, dan weet je in ieder geval dat aan een aantal randvoorwaarden is voldaan. Denk aan een goede intake, de aanwezigheid van profielen en transparantie en begeleiding bij de werving en selectie. Bovendien wordt bij een professionele werving en selectie ook gekeken naar het totale profiel van de raad en welke kennis en kunde daar eventueel niet of onvoldoende aanwezig is. Raden van Commissarissen kunnen vertrouwen hebben in de procedure als er ondersteuning is geweest van een professioneel bureau. De Aw zou dat ook moeten doen en daar haar werkwijze op moeten aanpassen. Professionele bureaus nemen de Aw niet alleen veel werk uit handen, maar zij kunnen bovendien zorgen voor een beter eindresultaat. Daar ben ik van overtuigd.”