Het gaat beter: meer dan voorheen komen er wijken bij waar de overlast en onveiligheid afneemt. Corporaties zetten zich doorlopend in voor gemengde wijken waarbij ze woningen en kwetsbare huurders zo mogelijk spreiden. In een kwart van de wijken neemt de concentratie van kwetsbare mensen daarmee af. En wat blijkt: daar neemt de door de bewoners ervaren overlast en onveiligheid vaak óók af. Corporaties werken met lokale partners samen om de veerkracht te bevorderen. Tegelijk wonen steeds meer mensen met de laagste inkomens in sociale huurwoningen (43% in 2021, zie tabel). Daarmee neemt de concentratie van kwetsbare bewoners in gebieden met veel corporatiewoningen verder toe. De leefbaarheid in die wijken staat nog steeds flink onder druk. Dat staat in het 3e rapport ‘Veerkracht in het corporatiebezit’.
Het rapport laat zien dat er veel aandacht is voor het verbeteren van de veerkracht in wijken. Bij zowel corporaties, als de lokale samenwerkingspartners. Tegelijkertijd geven de onderzoekers aan dat het onderwerp onveranderd belangrijk en urgent is. Sommige buurten verslechteren al jaren en precies daar wonen mensen die in een kwetsbare positie zitten. Daar moet ook de komende jaren echt wat gebeuren, zowel in het fysieke als sociale domein.
In meer wijken neemt de variatie in de woningvoorraad iets toe, waardoor er minder buurten zijn met vrijwel uitsluitend sociale huurwoningen in de laagste prijsklasse. Woningcorporaties sturen met hun huurbeleid, verkoop én sloop/nieuwbouw op meer differentiatie in gebieden waar al veel van hun woningen staan. In wijken met weinig sociale huur voegen ze woningen toe. Corporaties proberen in hun toewijzing -waar mogelijk en wenselijk- rekening te houden met een passende omgeving voor de nieuwe huurders. Dat neemt niet weg dat in alle sociale huurwoningen nog een toename van kwetsbare mensen met de allerlaagste inkomens te zien is. In 2021 blijkt dat een kwart van de bewoners van sociale huurwoningen in die wijken te weinig inkomen hadden om in de essentiële levensbehoeften te voorzien.
Waar de overlast en onveiligheid in Nederland gemiddeld genomen al jaren verbetert, blijven er ook gebieden met veel corporatiewoningen. In het algemeen geldt voor bepaalde gebieden: hoe hoger het aandeel corporatiebezit, hoe hoger de ervaren overlast en onveiligheid. Andersom laat het nieuwe rapport zien, dat een afnemende concentratie van kwetsbare bewoners meestal samengaat met minder overlast. Dat is in bijna een kwart van de corporatiebuurten het geval.
Aedes voorzitter Martin van Rijn: “Corporaties werken hard aan leefbare, meer gemengde wijken. Ze investeren veel, zowel financieel als in fte’s. Sinds 2018 is het aantal medewerkers die zich met leefbaarheid bezig houden met ruim 400 fte gegroeid. Zij werken in de wijken samen met partners op het gebied van zorg, welzijn en veiligheid. Het is mooi te zien dat dit zijn vruchten afwerpt. Dit onderzoek laat ook zien dat de veerkracht en ‘samenredzaamheid’ van wijken groter kan worden als woningen van corporaties beter worden verdeeld over de stad of regio. En als corporaties en partners ook gezamenlijke afspraken maken over een brede aanpak.”
In sommige wijken zijn de problemen erg complex. Een betere verdeling van kwetsbare mensen is nooit alleen dé oplossing. Een mix van maatregelen is het enige dat werkt om de leefbaarheid in wijken structureel te verbeteren. Dat gaat om maatregelen die de gebouwde omgeving en voorzieningen verbeteren. Maar ook sociale maatregelen voor bewoners. Zoals meer kans op scholing, goede zorg, ondersteuning en begeleiding, en het voorkomen van armoede en ondermijnende criminaliteit. Dit is een gezamenlijke lange termijnopgave voor corporaties, gemeenten, politie en zorg- en welzijnsorganisaties. Goede woonzorgvisies, maar ook de samenwerkingsafspraken, helpen bij het maken van heldere afspraken over de zorg en begeleiding die kwetsbare huurders nodig hebben.
Dit geactualiseerde rapport is de 3e in de reeks. In 2018 is met het onderzoek ‘Veerkracht in het corporatiebezit’ gebleken dat de toename van overlast en onveiligheid vaak samengaat met een toenemende concentratie van kwetsbare bewoners. Maar niet altijd. Sommige buurten – de bewoners met de daar werkzame organisaties – zijn in staat om te gaan met de veranderingen. Die buurten tonen veerkracht. Veerkracht zegt iets over hoe een buurt weet om te gaan met een grotere concentratie van kwetsbare bewoners. In een veerkrachtige buurt is de samenredzaamheid van de bewoners en organisaties (zoals politie, onderwijs, welzijns- en zorgorganisaties) voldoende om te voorkomen dat de problemen dan toenemen. Buurten die het aan veerkracht ontbreekt, vragen juist nadere aandacht. Sturen op veerkracht is een kwestie van de lange adem en vraagt een brede (integrale) aanpak.
Om de veerkracht van wijken per gemeente in beeld te krijgen heeft Aedes de Veerkrachtkaarten ontwikkeld. Hiervoor zijn data gecombineerd uit de Leefbaarometer, WoonZorgwijzer en microdata CBS, geactualiseerd naar de periode 2014-2020. De veerkrachtkaarten helpen corporaties om bijvoorbeeld het eigen beleid voor leefbaarheid vorm te geven maar ook in het gesprek met gemeenten, bewoners en maatschappelijke organisaties. Om vervolgens samen een aanpak te formuleren en gericht(er) aan de slag gaan, voor een prettig thuis voor bewoners.
Rapport Veerkracht in het corporatiebezit