Toezichthouders moeten hun bestuur uitdagen om gecalculeerde risico’s te nemen. Tijdens de vijfde bijeenkomst van de VTW-jubileumtoer, deze keer bij Ymere in Amsterdam, ging het gesprek tussen de leden onder meer over de uitdagende rol van de RvC, over (zelf)reflectie en over de leefwereld van de huurder.
Tekst: Lisette Vos
De VTW was op 15 september te gast bij Ymere Amsterdam. Net als tijdens de vorige editie nodigde directeur a.i. Mette Vernooij van de VTW de aanwezige leden uit om met elkaar in gesprek te gaan over de toekomst van het toezicht en te reflecteren op hun eigen rol. Ze gaf – als startschot - een korte inleiding over de adviezen van de VTW-denktank over de toekomst van het toezicht en het onderzoek van de Rijkuniversiteit Groningen over de relatie tussen intern en extern toezicht.
RvC-voorzitter Gertjan Lankhorst en directievoorzitter Erik Gerritsen van Ymere lichtten de totstandkoming van de nieuwe strategie van de corporatie toe, inclusief de rol van de RvC. Volgens Lankhorst moet de corporatie in deze tijd van de woon- en energiecrisis een extra tandje bijzetten. ‘We hebben een mooie strategie, nu komt het aan op de uitvoering. We vragen iedereen in de organisatie productiever te worden en te versnellen. Bij een plan van 500 woningen vragen we of het er 600 kunnen worden. Dat doen we in een goede dialoog. Een vraag is geen opdracht.’
Bekijk hier de sfeerimpressie van de dag. De tekst gaat verder onder de video.
Strategie Ymere
De strategie van Ymere heeft vier pijlers: de medewerkers werken aan de duurzame stad, de betaalbare stad, de dynamische stad en de (on)gedeelde stad. Volgens directievoorzitter Gerritsen kan de corporatie deze maatschappelijke opgaven alleen in samenwerking met andere partners realiseren. Die samenwerking goed organiseren is – zo blijkt al jaren in de praktijk – erg ingewikkeld. ‘Willen we onze strategie waarmaken, dan moeten we over onze grenzen heen stappen.’
Gerritsen noemde een voorbeeld: corporaties in Amsterdam en de regio hebben gebiedsvisies naast elkaar gelegd om plannen op elkaar af te stemmen. In het uiterste geval zouden collega-corporaties bezit kunnen ruilen. ‘Dat is een spannend proces.’
Hoge verwachtingen
Ook bij de totstandkoming van de strategie sloeg de directie van Ymere een nieuwe weg in. Vanaf het eerste moment waren de belanghouders in de regio én de RvC nauw betrokken bij de gesprekken over de nieuwe strategie. ‘We zijn er open in gegaan, als directie hebben we niet eerst besproken welke kant we op wilden. Dat heeft ons veel goodwill opgeleverd. De RvC heeft hoge verwachtingen over de uitvoering. Dat is goed. Als je wil afvallen, dan moet je het tegen anderen zeggen, zodat zij je kunnen aanspreken,’ aldus Gerritsen.
Het proces van de totstandkoming van de strategie is Gerritsen goed bevallen. Sterker nog: hij roept toezichthouders op om hun corporatie (en het bestuur) uit te dagen. ‘Dat heeft de sector nodig. We komen uit een tijd van misstanden en parlementaire enquête, en we hebben te maken met toezicht op toezicht, maar met het mijden van risico’s komen we niet verder. De RvC moet het bestuur helpen om gecalculeerde risico’s te nemen.’
Rad van Fortuin
Als ludiek element heeft de VTW voor de jubileumtour een Rad voor fortuin laten ontwerpen, met thema’s over toezicht die discussie opleveren. In Amsterdam bleef de pijl van het rad onder meer staan bij Reflectie. Dat thema leverde een levendig gesprek op: de jaarlijkse zelfevaluatie is een goed moment voor (zelf)reflectie, maar ook tijdens of na de vergadering kan een RvC een moment plannen om de onderlinge gesprekken te evalueren. Niet alle toezichthouders kiezen daarin dezelfde aanpak. ‘Zeg gewoon in de vergadering als je iets niet bevalt, waarom moet je een apart moment plannen om te reflecteren?’
Buiten de formele vergaderingen zijn er ook momenten om met elkaar in gesprek te gaan en te reflecteren. RvC-voorzitter Lankhorst van Ymere stelde dat tijdens het traject over de strategie er tijd was om met elkaar van gedachten te wisselen. ‘Dat gebeurde spontaan, dat was niet georganiseerd. En dat is goed, onze agenda voor een reguliere vergadering is veel te vol.’
Frisse blik stagiair
Ook een stagiair kan – met een frisse blik – de RvC aanzetten tot reflectie. Volgens Vernooij, directeur a.i. van de VTW, is een stage niet alleen leerzaam voor de stagiaire zelf. ‘Voor de RvC is het waardevol om een geluid van binnenuit te horen van iemand die niet verantwoordelijk is voor de besluitvorming.’ De VTW is overigens altijd op zoek naar stageplekken bij de leden, voegde Vernooij eraan toe.
Gesprekken aan tafel
Aan de hand van stellingen gingen de leden vervolgens in kleine groepjes met elkaar verder in gesprek, onder meer over de leefwereld van huurders. Is die wereld voor RvC-leden moeilijk voor te stellen? Tijdens het inwerkprogramma voor RvC-leden van De Key gaat een toezichthouder op stap met de klusjesman om te zien en te horen wat er bij de huurders speelt. Ook tijdens andere momenten gaan toezichthouders - buiten het reguliere overleg – met huurders in gesprek, zoals tijdens een werkbezoek of een burendag. Al blijft het lastig om je echt in te leven als toezichthouder. ‘Het telt als extra kwaliteit als je zelf uit de leefwereld van de huurder komt,’ luidde een conclusie.
De VTW houdt vanwege het 20-jarig jubileum zeven regionale bijeenkomsten, verspreid over het hele land. De VTW is te gast bij een corporatie in de regio. In september zijn in totaal vier bijeenkomsten.
Denktank VTW en onderzoek RUG
Denktank over toekomst toezicht. De VTW-denktank geeft vier adviezen: neem het perspectief van de huurder mee, benader de corporatie als onderdeel van een netwerk van organisaties met gezamenlijke ambities, zie erop toe dat de corporatie naar vermogen bijdraagt aan de nationale opgaven en zorg voor een actuele toezichtvisie.
https://www.vtw.nl/denktank-toekomst-toezicht
Onderzoek Rijkuniversiteit Groningen (RUG)
Over de relatie tussen intern en extern toezicht adviseren de onderzoekers van de RUG onder meer dat de RvC zich meer proactief naar de Aw kan opstellen. Tegelijkertijd kan de Aw meer vertrouwen op het intern toezicht.
https://www.vtw.nl/relatie-intern-en-extern-toezicht-rapport-rijksuniversiteit-groningen