Politiek nieuwsoverzicht 27 juni 2022: De Jonge kijkt naar doelmatigheid woningbouwimpuls na kritiek Rekenkamer

In het politiek nieuwsoverzicht van deze week: hebben de investeringen in de woningbouwimpuls wel zin gehad; minister tevreden over prognose woningbouw, maar is het tekort aan woningen wellicht nog veel groter; de Omgevingswet komt weer een stap(je) dichterbij; en nog geen wetswijziging na het Didam-arrest.

Algemene Rekenkamer: Miljard rijksbijdrage levert niet per se meer huizen op
Een rapport van de Algemene Rekenkamer van eind juni vraagt zich af of het geld dat het vorige kabinet heeft geïnvesteerd in de Woningbouwimpuls wel heeft geleid tot meer huizen. Voormalig minister Ollongren beweerde van wel: volgens haar heeft de miljard euro uit de Woningbouwimpuls 140.000 woningen opgeleverd. De Rekenkamer vindt dat dit 'onvoldoende aannemelijk' is gemaakt. Die conclusie ligt nu op het bordje bij de huidige verantwoordelijke, Hugo de Jonge, de minister voor Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening. Hij wilde opnieuw 1 miljard euro steken in de Woningbouwimpuls. De minister sluit niet uit dat aanpassing nodig is. "Dit komt voort uit de grote onzekerheden die met complexe gebiedsontwikkelingen gepaard gaat. De concrete aanbevelingen die het onderzoeksbureau doet om de additionaliteit beter te meten zijn doorgevoerd in de aanvraagdocumentatie voor de vierde tranche. Ondanks de positieve signalen blijft het additionele karakter van de Woningbouwimpuls nauwlettend gevolgd worden. Indien het noodzakelijk blijkt, wordt het instrument aangepast om de doelmatigheid te waarborgen", aldus de minister.

Lees het nieuwsbericht van de Algemene Rekenkamer
Rapport 'Aanpak woningtekort'

Minister tevreden over prognose woningbouw, maar is het tekort aan woningen niet veel groter? En wie gaat die woningen (ver)bouwen?
Volgens minister De Jonge zijn er voldoende woningbouwplannen om de doelstelling van 900.000 woningen te halen, maar blijft de raming van bruto woningbouwproductie nog achter. Dat schrijft de minister naar aanleiding van onderzoek.

"Uit het rapport blijkt dat de raming van de bruto woningbouwproductie nog niet op de door mij geambieerde 900.000 woningen uitkomt. De raming komt op 822.600 woningen. Daarbij wordt opgemerkt dat het woningbouwbeleid meer effect kan gaan hebben dan in deze prognoses nu is geraamd. Daarvoor zullen eerst de voornemens uit mijn programma Woningbouw gerealiseerd moeten worden. Dat deze uitwerking kan leiden tot de geambieerde 900.000 woningen maakt dit rapport duidelijk. Er zijn woningbouwplannen genoeg", aldus de minister.

De Jonge wijst er verder op dat minder dan de helft van de nieuwbouw als 'betaalbaar' kan worden bestempeld. Hij noemt dit verklaarbaar, omdat de doelstelling van tweederde pas recent is vastgesteld. Voor de periode tot en met 2025 is 89 procent van de woningbouwplannen 'hard', oftewel vastgelegd in bestemmingsplannen.

Atlas Reseach: woningtekort groter
Volgens Atlas Research is het woningtekort in Nederland echter nog veel groter dan gedacht. In hun Atlas voor Gemeenten 2022  staan voor elke 100 woningen 105 huishoudens in de rij. Volgens die berekening komt het huidige tekort daarmee op 390.000 woningen, terwijl het ministerie spreekt van 279.000 woningen.

"Het streven is om het bouwtempo op te schroeven van ruim 70 duizend naar ruim 100 duizend woningen per jaar. Maar zelfs in dat versnelde bouwtempo is de woningbouwopgave niet voor 2030 gerealiseerd. Als de bouwimpuls boven op het huidige bouwtempo slechts voor de helft wordt waargemaakt, duurt het zelfs tot 2035 voordat het woningtekort op het beleidsmatige acceptabele niveau van 102 komt."

Atlas voor Gemeenten 2022 - Wonen

Wie gaat al die woningen (ver)bouwen?
Alsof de kopzorgen wat betreft de woningbouw al niet groot genoeg zijn: het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid meldt: "Om in 2024 100.000 woningen te bouwen en tegelijk een grote sprong bij de verduurzaming te realiseren zijn in de periode 2022- 2024 cumulatief 50.000 extra arbeidskrachten nodig voor de woningbouw." 

Inschatting SZW maatregelen per sector

Omgevingswet weer stap(je) dichterbij
De Eerste Kamer zegt nog geen volmondig "ja" tegen de nieuwe Omgevingswet. Minister De Jonge had al herhaaldelijk aangegeven niets te zien in verder uitstel en wil echt dat de wet in werking treedt per 1 januari 2023. Waar de Tweede Kamer al wel akkoord ging, houden ze "aan de overkant" (virtueel nu dan door alle verbouwingen) de voet toch nog een beetje op het rempedaal. Tijdens het debat afgelopen week bleek er in de basis wel steun om de invoering per 1 januari te laten doorgaan, maar de senatoren willen eerst meer zekerheid of de digitale systemen goed genoeg werken. Hiervoor is een nader advies nodig van het Adviescollege ICT. Definitieve zekerheid zal er daarom pas in oktober zijn. Geen fijne positie voor gemeenten, die qua voorbereiding nu met beide scenario's rekening moeten houden. 

Nu geen wetswijziging naar aanleiding van Didam-arrest
De minister schrijft aan de Kamer dat het Didam-arrest nu geen wetswijziging vereist. Wel is er volgens hem nog veel onduidelijk. Het Didam-arrest is een uitspraak van de Hoge Raad, waarbij wordt verboden om een grondpositie onderhands te gunnen, hetgeen mogelijk gevolgen had voor vele woningbouwprojecten. De Jonge wijst er echter op dat werken met preferente partners mogelijk is, mits goed onderbouwd.

"Het is mogelijk om geen uitgebreide selectieprocedure te volgen wanneer – op grond van objectieve, toetsbare en redelijke criteria – gemotiveerd kan worden vastgesteld dat er slechts één serieuze gegadigde in aanmerking komt. In die zin is het mogelijk te werken met preferente partners. Hiertoe is wetgeving niet nodig", aldus de minister.

"Ook anderszins zie ik geen reden om nu tot wetgeving over te gaan. Er is nog veel onduidelijk en de materie zal de komende tijd nog uitgekristalliseerd worden in nadere jurisprudentie. De uitspraak van het Hof Arnhem-Leeuwarden, waarnaar de zaak is terugverwezen, maar ook vervolguitspraken, zullen naar verwachting meer duidelijkheid scheppen over de precieze reikwijdte van de hoofdlijn. Ook wordt meer duidelijkheid verwacht over uitzonderingsmogelijkheden, de voorwaarden, de betekenis voor specifieke rechtshandelingen met betrekking tot overheidseigendommen en samenwerkingsvormen terzake de invulling van beleid op basis van de objectieve, toetsbare en redelijke criteria, de relatie tot het aanbestedingsrecht etc. Het ligt in de rede af te wachten hoe een en ander uitpakt."

Het politiek nieuwsoverzicht 'Actueel in de volkshuisvesting' op het gebied van belangenbehartiging wordt door de VTW gemaakt in samenwerking met 1848.nl. Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Hans Geurts, senior beleidsmedewerker Public Affairs en Communicatie: h.geurts@vtw.nl // 06 46 87 99 28