‘Bestuurder bevragen op brede visie duurzaamheid’ - interview met Gerard van Bortel (TU Delft, commissaris) over VTW-handreiking Circulaire economie en biodiversiteit

Corporaties moeten hun visie op duurzaamheid verbreden. Het thema omhelst meer dan alleen de energietransitie, zo stelt Gerard van Bortel, toezichthouder bij twee corporaties en één van de drie auteurs van de VTW-handreiking over circulaire economie en biodiversiteit. Toezichthouders moeten hun bestuurder bevragen op die brede visie op duurzaamheid.

Tekst: Lisette Vos

De corporaties staan voor grote opgaven, de transitie om woningen van het aardgas af te halen is er één van. Het thema duurzaamheid gaat verder dan alleen de energietransitie. Circulaire economie en biodiversiteit staan bij corporaties vaak minder in de schijnwerpers. En dat is onterecht, stellen de auteurs van de VTW-handreiking Toezicht op duurzaamheid: circulaire economie en biodiversiteit. Zij betogen dat de energietransitie, circulaire economie en biodiversiteit niet los van elkaar kunnen worden gezien.

Van Bortel, verbonden aan de TU Delft en toezichthouder bij Rochdale en Woningstichting Het Grootslag, geeft een voorbeeld. Corporaties kunnen in de energietransitie kiezen voor hybride warmtepompen. Bij het afsluiten van overeenkomsten over die pompen denken corporaties idealiter na over circulariteit. ‘Hoe kunnen we warmtepompen zo lang mogelijk hun waarde laten behouden en op termijn weer hergebruiken? Is de pomp geschikt om bestaande componenten te vervangen door nieuwe elementen die beter functioneren? Wat leveren die onderdelen bij hergebruik later op? Hoe kan je samenwerken met ketenpartners om dit te realiseren? Over deze vragen kan je nu al nadenken.’

Basiskennis
De auteurs bieden toezichthouders in de VTW-handreiking basiskennis over circulaire economie en biodiversiteit. Zo gaat de circulaire economie over het verminderen van materiaalverbruik en uiteindelijk over het stoppen van het gebruik van nieuwe grondstoffen. Alle materialen en componenten voor bijvoorbeeld gebouwen/woningen worden dan hergebruikt. De hergebruikte materialen hebben een economische waarde. Biodiversiteit omvat alle soorten die er op aarde zijn, zoals alle planten- en dierensoorten én daarnaast alle leefgebieden. De auteurs beschrijven wat de impact is op de planeet en wat corporaties kunnen bijdragen om het tij te keren.

R-ladder
In het hoofdstuk over de circulaire economie beschrijft auteur Van Bortel een instrument om het thema in de volle breedte te kunnen overzien: de zogeheten R-ladder die de mate van circulariteit grofweg aangeeft. Hoe hoger de trede op de R-Ladder, hoe meer circulair de strategie is. In de handreiking noemt de auteur bij elke trede van de ladder kansen voor de corporaties. Zoals bij Rethink en Reduce: CO2-emissies verminderen door nieuwbouw met hout of CO2 arm-beton, of met bio-based materialen. Van Bortel: ‘Als toezichthouder kan je dit instrument gebruiken om de bestuurder te bevragen. En verder te kijken dan alleen de circulaire oplossing die de bestuurder voorstelt.’

Niet in het diepe springen
Volgens Van Bortel is een brede visie op duurzaamheid, waarin de onderlinge thema’s samenhangen, nodig. Toch pleit hij ervoor dat corporaties gewoon beginnen. ‘Het is complex om alles in samenhang te bekijken, en een brede visie op te stellen. Je hoeft niet direct in het diepe te springen, je kan ook experimenteren met kleinere projecten. Maar dan wel in de juiste context. Die context, die structuur bieden wij in de handreiking aan, zodat iedereen met zwembandjes om de eerste stappen kan zetten.’

Inspirerende praktijkvoorbeelden
Corporaties zijn al op weg om de thema’s circulaire economie en biodiversiteit op te nemen in hun plannen. De auteurs hebben inspirerende praktijkvoorbeelden, groot en klein, op een rij gezet. Zo ontwikkelde de TU Delft in samenwerking met verschillende corporaties en marktpartijen een keuken die een leven lang meegaat. Om de biodiversiteit te bevorderen, deelden vrijwilligers en welzijnswerkers van corporatie Welwonen vorig jaar gratis perenbomen uit aan de inwoners van Enkhuizen en omgeving.

VTW-handreiking over circulaire economie en biodiversiteit
Leden van de VTW-werkgroep Toezicht op duurzaamheid hebben het initiatief genomen om de actuele handreiking over circulaire economie en biodiversiteit te schrijven. Naast Gerard van Bortel zijn dat Elfrieke van Galen en Caro Niestijl.

Bekijk de handreiking Toezicht op duurzaamheid - Circulaire economie en biodiversiteit