Recensie: 'Onvrijwillig - Lessen uit gedwongen vertrek van bestuurders' door VTW-lid Annette Nijhuis

'Onvrijwillig' van auteurs Pieter Wijnsma, Hildegard Pelzer en Monika Milz trekt de lessen uit gedwongen vertrek van bestuurders, op basis van waargebeurde situaties. De auteurs hebben 70 gesprekken gevoerd met zowel bestuurders als toezichthouders die met een vraagstuk van gedwongen vertrek werden geconfronteerd. Allen waren werkzaam voor non-profitorganisaties.

Een boeiend onderwerp waarvan niet of nauwelijks het verhaal van beide zijden wordt besproken. Sterker nog, als de bestuurder is vertrokken horen we zelden wat nu echt de reden was, maar ook wat het met de bestuurder heeft gedaan, of met de Raad van Toezicht of Raad van Commissarissen.

Perspectieven bestuurders en toezichthouders
Het boek bestaat uit twee delen en schetst het perspectief van bestuurders en van toezichthouders. Daarna volgen de lessen voor beide rollen. Typerend is dat de perspectieven op cruciale punten flink van elkaar verschillen. De bestuurders hebben vooral kritiek op de rol en het functioneren van hun toezichthouders. Meestal is er ook sprake van een conflict tussen de bestuurder en de toezichthouders. De toezichthouders wijten het voornamelijk aan de leiderschapsstijl van de bestuurder. Een ander feit dat soms toch vragen bij mij opriep was, dat het vertrek na ruim 7 jaar vaak plaatsvond. Wel was er dan meestal een (belangrijke) wijziging in de Raad van Toezicht en dan met name de wisseling van voorzitter.

Knelpunten
Theorie en praktijk rondom gedwongen vertrek wordt op een toegankelijke manier samengebracht. Verrassend is dat er tijdens de jaarlijkse gesprekken er niet of nauwelijks over knelpunten werd gesproken. Oftewel, het eerste signaal voor de bestuurder dat hun positie op het spel stond werd vaak ervaren als een donderslag bij heldere hemel. Weet de Raad van Toezicht de beelden met kennis van zaken en wijsheid te beoordelen? Durven we lastige onderwerpen niet uit de weg te gaan, maar op tafel te leggen? Rust weten te bewaren als het spannend wordt, want sterke emoties kunnen het zicht op de zaak vertroebelen en tot overhaaste acties of juist tot irritatie leiden.

Reflectie
Je wordt aangezet tot reflectie en wat opvallend vaak terug kwam, was dat de eventuele ingewikkelde punten niet of minimaal werden besproken. Bestuurders besteedden geen tijd aan coaching of intervisie. En in een aantal gevallen leken de jaarlijkse zelfevaluaties van de raad onvoldoende diepgang te hebben gehad, waardoor zwak functioneren van de raad kon blijven voortbestaan.  Ik raakte er zeer door geïnspireerd: welke patronen herken ik in mijn eigen doen en laten, wat zijn mijn valkuilen, welk teamgedrag werkt niet en wat ik ervoor in de plaats willen zien. Een echte aanrader als je je als bestuurder en toezichthouder verder wilt ontwikkelen.

Annette Nijhuis is lid van de RvC van Viverion en van LEKSTEDEwonen. 

Over 'Onvrijwillig' zijn in 2020 drie gastbijdragen van de auteurs verschenen voor de VTW Nieuwsbrief
- deel 1: 'De weg naar het afscheid'
- deel 2: 'Zorgen voor de goede bestuurder - Blijvende zorg voor de RvC'
- deel 3: 'Achterkom kijken om vooruit te komen'