Elk sociale huurhuis een balkon! - gastbijdrage van Hans van den Berg (vz RvC) en Bert Moormann (bestuurder) bij Domesta in Emmen

Autoriteit Woningcorporaties (AW) baas, Kees van Nieuwamerongen, riep in een interview in het Financieel Dagblad de woede van de toezichthouders in de corporatiesector over zich uit. Volgens de Aw-voorman ligt het aan het risicomijdend gedrag van deze toezichthouders dat er onvoldoende nieuwe huizen gebouwd worden.

‘Wat is dat toch met dat beeld van onze toezichthouders?’ bedachten we ons bij Domesta de afgelopen week. We kennen al jaren een Governancecode. Met de invoering van de Woningwet in 2015 werd de ‘fit en proper’ test ingevoerd. Alle zittende commissarissen zijn inmiddels langs de Aw geweest voor een eerste, of voor een herbenoeming.

De tijd dat toezichthouders werden geworven onder lokale notabelen ligt ver achter ons. De tijd dat commissarissen investeringsvoorstellen, begrotingen en jaarrekeningen narekenden op tel, en afrondingfouten is ook voorbij. De tijd dat commissarissen op de stoel van de bestuurder zaten idem. De tijd dat de commissaris zich ‘verkleeft’ in hetzelfde paradigma als de ‘te lang zittende’ bestuurder is ondenkbaar in het huidige regiem.

Maar we snappen dat Van Nieuwamerongen zich zorgen maakt over de ontwikkeling van het toezicht als gevolg van de veranderende opgaven. Er staat veel op stapel in de sector als we kijken naar de conclusies uit het onderzoek naar de ‘Veerkracht in wijken met veel sociale huur’, over de scheefgroei tussen ‘Opgaven en Middelen’ in de sector en het recent gesloten Woonakkoord. Corporaties moeten aan de bak. Prestaties worden verlangd. We kunnen ons niet langer verstoppen. We zijn nodig en dat zullen we weten ook.

Op het balkon
Maar is een gebrek aan lef wel de echte oorzaak van het niet realiseren van de nieuwbouwopgaven? Het deed ons denken aan een college over governance dat prof. Dr. Erik van de Loo, hoogleraar Leiderschap en Gedrag aan de Universiteit van Tilburg (TIAS) enkele jaren geleden gaf. In dit college adviseerde van de Loo om als toezichthouder af en toe plaats te nemen op het balkon.

‘Getting on the balcony’, zoek het hogerop om overzicht te hebben. Om het geheel te overzien. Om niet te verzanden in details. Door te knielen in het bloemenperk en van dichtbij op de vierkante meter te wieden, te snoeien en te voeden overzie je het geheel niet. Dan maak je misschien niet de juiste keuzes. Dan maak je geen snelheid. Een tuin is het product van alle bloemen, grasperken, bomen en waterpartijen.

Begin bij het geheel en daal daarna pas af naar de details. En niet andersom. Is er logica met de strategie, is er een bestendige lijn en snapt de omgeving het? 

Kijken van een afstand
Een voorbeeld uit de Domesta praktijk. We kennen een ‘commissie wonen (CW)’ binnen onze RvC. Deze commissie adviseert de RvC over de volkshuisvestelijke onderwerpen van de corporatie.

Vorig jaar, aan het begin van een CW-vergadering, spraken we af om de vergaderstukken ongeopend in de iPad te laten staan. Even het scherm uit. We vroegen om de voorbereide agenda met bijbehorende stukken van die dag in gedachten te nemen. Daarna stelden we de vraag om van een afstandje naar de ontwikkelingen in het werkgebied te kijken en naar de positie die Domesta daarbinnen inneemt. Vervolgens vroegen we of de onderwerpen op de agenda voldoende raakvlakken hadden met de gesignaleerde opgaven die we in gedachten hadden genomen. Doen we de juiste dingen gezien de context? Of zijn we alleen maar de dingen goed aan het doen?

Wat er toen gebeurde, zouden we met geen agenda of vergaderstuk kunnen bereiken. Er ontstond een levendig gesprek over de veranderingen in onze wijken, over de geldproblemen van huurders én gemeenten, over energiearmoede en over de leefbaarheid. Eén van de commissarissen vroeg zich af of we wel voldoende ondernemerschap toonden gezien de opgaven. Het was wel veel wat er aan de hand was. Moeten we niet verder gaan dan we gewend zijn nu gemeenten de financiële afgrond naderen?

Een buurt, een wijk, een dorp en de stad heeft investeringen nodig om leefbaar te blijven. Zowel op fysiek, als op sociaal gebied. Prachtig. Er ontstond een energie en een inspiratie die erg stimuleerde om meer werk te maken van de volkshuisvesting. Ter geruststelling: de inhoud van de vergaderstukken correspondeerden met de opgaven. Maar we mochten best een tandje bijzetten van de commissarissen.

De conclusie van onze analyse over de veranderende rol van de commissaris is niet dat een gebrek aan lef remmend werkt. Het eerlijke gesprek over de opgaven van de corporatie, bekeken vanaf een afstandje, zorgen voor meer beweging en ontwikkeling. De moderne commissaris durft afstand te nemen, kijkt naar de bestendige lijn, stimuleert de ontwikkeling, vertrouwt de organisatie en kent de omgeving waar ze actief is. Een moderne commissaris zit liever op het balkon dan aan de vergadertafel.

Hans van den Berg is voorzitter van de RvC van Domesta
Bert Moormann is directeur-bestuurder van Domesta