De vergrijzing - inclusief de gevolgen voor wonen en zorg - is een grote maatschappelijke opgave voor corporaties. Samenwerking met partners zorg en welzijn in lokale en regionale netwerken is onmisbaar. Wat betekent dit voor toezichthouders? Desiree Curfs (RvC MeerWonen) en Roel Steenbeek (RvC-voorzitter Woonzorg Nederland) bespreken hun dilemma’s.
Tekst: Lisette Vos
De VTW heeft op 12 februari een eerste themabijeenkomst over de gevolgen van de vergrijzing georganiseerd. Dat is niet voor niets: de vergrijzing is – naast meer bouwen en verduurzaming – een grote maatschappelijke opgave. Bovendien vraagt samenwerking in een lokaal of regionaal netwerk om een andere vorm van toezicht. [noot: De tweede bijeenkomst is op 1 april 2021, zie onderaan].
Desiree Curfs, RvC-lid bij MeerWonen, heeft de-VTW bijeenkomst online gevolgd. De meeste huurders van de corporatie in de regio Oegstgeest zijn ouder dan 65 jaar. De doorstroming van oudere huurders van een ruime eengezinswoning naar een passende woning stagneert, simpelweg omdat een alternatief voor die doelgroep ontbreekt of omdat ouderen het alternatief minder aantrekkelijk vinden. Dat dilemma bespreekt de RvC in de bestuurskamer. ‘Hoe zorg je voor een passend alternatief, en met welke financiering?’
Knelpunten op tafel
Curfs is in het dagelijks leven bestuurder van een particuliere organisatie voor een woon- en zorgcomplex voor ouderen. Tijdens de VTW-bijeenkomst heeft ze inspirerende voorbeelden gehoord over vernieuwende concepten van landelijk ouderenhuisvester Habion en de brede samenwerking wonen en zorg in de gemeente Delft. Zij is vooral benieuwd naar de knelpunten en de dilemma’s die bij collega-commissarissen op tafel komen. En hoe zij daarmee omgaan. ‘Denk aan een goede balans tussen DAEB en niet-DAEB voor nieuwe woonvormen, wie zet welk budget in voor wonen en zorg? Maar ook: wat doe je als een gemeente de regie níet pakt?’
 |
In gesprek met partners
Een goede samenwerking is onmisbaar. De RvC kan zelf het initiatief nemen om contact te leggen met lokale partners, stelt Curfs. ‘De RvC-voorzitter kan sámen met de bestuurder bijvoorbeeld in gesprek met de wethouder over een gezamenlijke visie op wonen en zorg. Als commissaris sta je meer op afstand van de praktische operatie. Alleen al omdat je niet als opdrachtgever aan tafel zit, zoals een wethouder of bestuurder van een corporatie, kan je andere vragen stellen. Dat kan helpen om zaken scherper te zien.’
Grenzen
Volgens commissaris Curfs kunnen echter niet alle knelpunten op lokaal niveau worden opgelost. ‘Wij zijn het als RvC en bestuur van de corporatie snel eens dat we met dit thema aan de slag moeten. We zullen waar het kan de grenzen opzoeken. Maar ergens loop je toch tegen de grenzen van wet- en regelgeving en financiering aan. Die kunnen wij aan onze eigen tafel niet zelf oplossen. Daar ligt denk ik een taak voor Aedes om die knelpunten bij de politiek aan te kaarten.’
Grote verschillen
Roel Steenbeek, RvC-voorzitter van Woonzorg Nederland die – net als Habion – landelijk huisvesting voor ouderen aanbiedt, constateert dat er grote verschillen zijn in de aanpak wonen en zorg. Van gemeenten die geen prestatieafspraken en/of woonvisie opstellen tot inspirerende samenwerkingen tussen partners in wonen en zorg, met een heldere visie. ‘Het landschap is veelkleurig. Woonzorg Nederland moet prioriteiten stellen. Wij als RvC kijken daar ook scherp naar: waar steken we onze energie in, waar kiezen voor we innovatie?’
Toetsingskader lokale netwerken
Daarbij is het ook de vraag hoe de RvC goed toezicht kan houden op die lokale samenwerking met partners in wonen en zorg. Hoe bepaal je of een samenwerking voldoende oplevert, voor de eigen organisatie én voor de partners? Wat moet die samenwerking precies opleveren, financieel en ook voor de bewoners? Hoe meet je dat? Volgens Steenbeek kan een toetsingskader een goed instrument zijn om op die vragen een antwoord te geven. ‘Maar dat hebben we nog niet strak geregeld. Het is een zoektocht.’
 |
Signalen
Steenbeek benadrukt dat de rol van de RvC is om de bestuurder vragen te stellen en hem of haar te stimuleren om netwerken effectief in te zetten. Hij vindt wél dat de toezichthouders niet alleen afhankelijk moeten zijn van de informatie van de bestuurder, maar ook andere signalen moet oppikken om de samenwerking met partners in zorg en welzijn te toetsen. ‘Denk aan de inbreng van huurderorganisaties, evaluatie van prestatieafspraken en visitatie. Dat geeft ons ook inzicht in de effectiviteit van onze allianties.’
Weging maatschappelijke impact
Voor elke investering in zorgvastgoed (als onderdeel van de portefeuillestrategie) bespreekt de RvC niet alleen de financiële component, maar ook de maatschappelijke impact. ‘We maken een brede weging. We kijken naar onze bijdrage op het gebied van wonen en zorg in de wijk, als we een nieuw complex bouwen. Waar is behoefte aan, wat willen de bewoners? Als we dat aan de voorkant goed vastleggen, kunnen we na een aantal jaren terugkijken of we goede resultaten hebben bereikt. Deze brede afweging willen we ook toepassen in het toezicht op netwerken.’
Advies aan toezichthouders
Juist omdat de verschillen per regio zo groot zijn, adviseert Steenbeek aan collega-toezichthouders om de lokale aanpak wonen zorg op de agenda te zetten. ‘We weten dat de vergrijzing alleen maar toeneemt, maar wat doet de corporatie concreet? Met wie werkt de organisatie al samen, is er een gezamenlijke visie met partners in zorg en welzijn? Vraag de bestuurder ook of hij goed inzicht heeft in de cijfers én wensen van de ouderen in de wijk. Je moet weten waar je het over hebt, dat is de eerste stap.’
Meer informatie:
Tweede VTW bijeenkomst over vergrijzing op 1 april 2021
De tweede bijeenkomst over vergrijzing gaat in op de gevolgen van de vergrijzing voor corporaties en het toezicht. Dit is een Zoom-bijeenkomst op 1 april, van 10.00-12.00 uur. U kunt zich aanmelden voor deze bijeenkomst via deze link.
Taskforce Wonen Zorg
Bestuursvoorzitter Cees van Boven van Woonzorg Nederland maakt namens Aedes onderdeel uit van de Taskforce Wonen Zorg. Deze taskforce zet zich onder meer in om goede voorbeelden te delen en knelpunten in kaart te brengen.
https://www.taskforcewonenzorg.nl/de-taskforce/over-de-taskforce
Whitepaper Woonzorg Nederland
Woonzorg Nederland heeft een whitepaper over nieuwe arrangementen wonen, zorg en welzijn geschreven.