‘Toezichthouders zijn maatschappelijk aandeelhouders’ - interview met Geert van der Tang (VTOI-NVTK) en Albert Kerssies (VTW) over samenwerking

De Vereniging van Toezichthouders in Woningcorporaties (VTW) en de vereniging van toezichthouders in onderwijs en kinderopvang (VTOI NVTK) gaan meer samenwerken. In lokale netwerken werken organisaties, zoals corporaties, zorg- en onderwijsinstellingen, steeds meer samen om hun maatschappelijke opdracht te vervullen. Die ontwikkeling heeft ook gevolgen voor (intern) toezicht.

Tekst: Lisette Vos

Directeuren Albert Kerssies (VTW) en Geert van der Tang (VTOI NVTK) onderschrijven beide de meerwaarde van samenwerking. Beide verenigingen zetten zich in voor professionalisering van het intern toezicht en bieden de leden een kader voor goed toezicht. Tegelijkertijd staan corporaties, zorg- en onderwijsinstellingen - inclusief toezichthouders - samen voor de opdracht om ook mensen in de wijk te helpen die het op eigen kracht niet redden. 

Maatschappelijk aandeelhouders
Directeur Kerssies van de VTW, die al langer samenwerkt met de vereniging van toezichthouders in de zorg (NVTZ), stelt dat toezichthouders maatschappelijk aandeelhouders zijn. Problemen van kwetsbare bewoners in wijken zijn vaak complex: samenwerking tussen maatschappelijke organisaties is onmisbaar om deze mensen goed te helpen. In het toezicht op lokale netwerken moeten toezichthouders verder kijken dan alleen het belang van hun eigen organisatie. ‘Daarom is het belangrijk dat wij vanuit verschillende sectoren met elkaar in gesprek gaan.’

Grotere verantwoordelijkheid
Van der Tang van de VTOI-NVTK ziet toezichthouders ook als maatschappelijk aandeelhouders. In het onderwijs en de kinderopvang rust volgens hem een steeds grotere verantwoordelijkheid op hun schouders. De druk op scholen en opvang om maatschappelijk meer bij te dragen neemt alleen maar toe. ‘Kijk bijvoorbeeld naar de discussie of kansenongelijkheid of naar de individuele trajecten om leerlingen te begeleiden, in onderwijs én zorg. Er wordt steeds meer van onze sector gevraagd. Corona maakt dat nog meer zichtbaar.’

Samenwerking met maatschappelijke organisaties in lokale netwerken, ook met corporaties, is volgens Van der Tang onmisbaar. Net als Kerssies stelt hij dat toezichthouders uit verschillende sectoren met elkaar in gesprek moeten gaan. ‘Onze leden én van de VTW, maar ook die van de NVTZ, worden steeds meer met grote maatschappelijke vraagstukken geconfronteerd. We moeten goed voorbereid zijn op wat er op ons afkomt. De aanpak is nog vaak versnipperd en de regie ontbreekt. Daar moeten we vanuit toezicht mee aan de slag. Juist omdat onze verantwoordelijkheid alleen maar toeneemt.’

Onderzoek intern toezicht
Om de kwaliteit van intern toezicht te bevorderen, initieert de VTW onderzoek. Hoogleraar Patrick Kenis, verbonden aan Tilburg University of Governance, doet samen met Cor van Montfort de komende twee jaar wetenschappelijk onderzoek naar Governance van lokale netwerken. Het ministerie van BZK, Aedes en de VTW financieren het onderzoek. Van der Tang maakt namens de VTOI-NVTK deel uit van de adviescommissie. Daarnaast starten de VTW en de NVTZ een meerjarig onderzoek naar de ontwikkelingen en rollen van commissarissen (onder meer over hun opvattingen en hun relatie met de bestuurder). De VTOI-NVTK haakt mogelijk bij dit onderzoek aan.

Code Goed Toezicht
Volgens directeur Van der Tang heeft de vereniging van toezichthouders in onderwijs en kinderopvang recent vooral geïnvesteerd in de kwaliteit van intern toezicht in de eigen sector. De VTOI-NVTK heeft een kwaliteitscommissie ingesteld. Een belangrijk onderdeel van het eindadvies is de Code Goed Toezicht voor de sector onderwijs en kinderopvang, inclusief de leden van de VTOI-NVTK. De VTW heeft al langer een kader voor goed toezicht: de leden zijn gehouden aan de Woningwet, de Governancecode woningcorporaties en de lidmaatschapseisen van de VTW. Van der Tang: ‘We hebben als vereniging een inhaalslag gemaakt. Nu kijken we meer naar buiten, zoeken we de samenwerking op.’

Kennis en ervaringen gedeeld
Directeur Albert Kerssies en voorzitter Guido van Woerkom van de VTW hebben hun kennis en ervaringen gedeeld met de kwaliteitscommissie van de VTOI-NVTK. Kerssies heeft nog één advies: maak in ieder geval een onderdeel van de Code Goed Toezicht verplicht voor de leden van de VTOI-NVTK. De VTW-leden moeten bijvoorbeeld ieder jaar minimaal 5 PE-punten (Permanente Educatie) halen. Kerssies: ‘Dat is niet alleen een handvat voor de leden om zich te blijven ontwikkelen, maar je laat als vereniging ook zien dat eigen afspraken niet vrijblijvend zijn. De politiek in Den Haag en het ministerie vragen zich toch af: mooi een code, maar wat doen jullie als je leden niet meedoen?’

Niet zelfgenoegzaam
Van der Tang, die de inbreng van de kennis en ervaring van de VTW zeer waardeert, stelt dat toezichthouders zich moeten blijven ontwikkelen, los van de vraag of permanente educatie verplicht wordt. Over die verplichting is het laatste woord nog niet gezegd. ‘We moeten er in ieder geval voor waken dat toezichthouders zelfgenoegzaam worden. Kwaliteit is een cyclus. De ontwikkelingen staan niet stil. Nieuwe én ervaren toezichthouders moeten in kennis investeren. Als verenigingen van toezichthouders trekken we samen op om die kennis te delen en gezamenlijke bijeenkomsten te organiseren.’

Vastgoedontwikkeling
De leden van de VTW en de VTOI-NVTK (en ook de NVTZ) kunnen veel van elkaar leren over hun rol als toezichthouder. Ook inhoudelijke thema’s zijn relevant voor toezichthouders uit de verschillende sectoren, zoals diversiteit en vastgoedontwikkeling. Van der Tang: ‘In de corporatiesector gaat het juist over vastgoed, inclusief de meerjarenbegroting. Reken maar dat die kennis voor onze leden belangrijk is. Het gaat in onze sector niet alleen om les geven of opvang, maar ook om gebouwen. Door corona is de discussie over locatieafhankelijk onderwijs actueel. Blijven we na de crisis meer online lesgeven, en wat betekent dat voor de vastgoedportefeuille? Dat zijn wezenlijke vragen.’

Volkshuisvestelijk toezicht
Hoewel de corporatiesector de basis goed op orde heeft om de kwaliteit van (intern) toezicht in de sector te borgen, blijft de VTW vinger aan de pols houden. De ontwikkelingen staan op dit terrein ook niet stil. Zo wil de Autoriteit woningcorporaties (Aw), de externe toezichthouder, het accent meer leggen op het volkshuisvestelijk toezicht om erop toe te zien dat corporaties voldoende woningen bouwen. De vraag is wat dit betekent voor intern toezicht. Kerssies: ‘We moeten als VTW de waarde van intern toezicht blijven aantonen. We hebben de basis op de orde, maar dat betekent niet dat we voldaan achterover kunnen leunen.’

Naar de toekomst
De verenigingen van toezichthouders zetten de eerste stappen naar meer samenwerking, door kennis te delen, gezamenlijke bijeenkomsten en opleidingen te organiseren en samen onderzoek te doen. De VTW en de VTOI-NVTK willen daarnaast in kaart brengen welke leden lid zijn van beide verenigingen, en dus toezichthouder in de corporatiesector én het onderwijs/kinderopvang zijn. Uit een steekproef van de VTOI-NVTK blijkt dat steeds meer toezichthouders uit de corporatiesector ook in de onderwijssector aan de slag gaan. Een logische ontwikkeling, stellen Kerssies en Van der Tang: ‘Onze verwachting is dat we in de toekomst alleen maar meer gaan samenwerken.’

Meer informatie:

Governancecode woningcorporaties en lidmaatschapseisen VTW

Eindadvies kwaliteitscommissie en Code Goed Toezicht VTOI NVTK