Toezicht in de praktijk: volkshuisvestelijke vraagstukken - Casus 12: Ruzie om de fusie... en wie gaat er eigenlijk over?

Jan de Windt is onlangs benoemd tot directeur van Woongemak een middelgrote woningcorporatie in een plattelandsgemeente. Na zes weken informeert hij de RvC met een eerste notitie waarin hij zijn bevindingen rapporteert. De kern van het verhaal is dat hij geschrokken is van de kwaliteit van de organisatie en ook dat de professionaliteit van enkele medewerkers op sleutelposities hem erg is tegen gevallen. Hij kondigt verder aan een fusietraject met een corporatie in een naburige gemeente voorlopig in de ijskast te willen zetten. De voorzitter van de RvC ontploft, stelt dat daarvan geen sprake kan zijn en dat de hele RvC van Woongemak dan voor paal staat. In de ogen van de RvC van de collega-corporatie, in de ogen van de wethouder en zo kan hij er nog wel een paar noemen.

Jan de Windt zegt zich dat goed te realiseren, maar dat doorzetten in het voorgenomen tempo tot een puinhoop zal leiden. Slecht voor twee organisaties en zeker voor de huurders. Hij krijgt de RvC echter niet overtuigd. De raad eist dat het traject onverkort en eerder sneller dan langzamer doorgaat.

Wat gebeurt hier?
Als we een beetje overdreven vergelijking maken, lijkt het op een scène uit één van de films over de Titanic. Het luxueuze passagiersschip is bezig met haar eerste vaart. Kapitein E.J. Smith krijgt door dat er talloze ijsbergen op zijn route naar New York liggen. Hij geeft opdracht de vaart te minderen naar halve kracht vooruit. Even later wordt hij verzocht naar de bar van de eerste klas passagiers te komen. Daar treft hij J. Bruce Ismay, de eigenaar van de rederij. Die is not amused over de vertraging en moppert dat ze nu te laat in New York aankomen, veel aandacht van de media verliezen en een slechte pers krijgen. De kapitein wijst op de gevaren en zijn jarenlange ervaring als gezagvoerder. De eigenaar wordt boos en geeft aan dat de kapitein geen keuze heeft. De man is bang zijn baan te verliezen, gaat terug naar de brug en geeft het bevel de snelheid te verhogen. Hij laat zich overrulen door de eigenaar. Iemand die niet de bevoegdheid heeft het schip te besturen. Kort daarna vergaat de Titanic na een botsing met een ijsberg. [noot van de redactie: kapitein E.J. Smith gaat met het schip ten onder, eigenaar J. Bruce Ismay weet een plaats in een reddingsboot te bemachtigen en overleeft]

Terug naar de casus
Het is bij Woongemak minder dramatisch, maar het lijkt er sprekend op en het kan zo natuurlijk echt niet. De RvC spreekt direct het machtswoord uit dat de raad - zeker niet eenzijdig - heeft. Een fusietraject vraagt om een goed afgewogen besluitvorming en het is niet voor niets dat het fusiebesluit moet worden vastgesteld door het bestuur en goedgekeurd door de RvC. Nog los van de positie van andere partijen, zoals de huurders, het WSW, de ondernemingsraad en de Aw.

Formeel kan de RvC geen bestuursbesluit afdwingen of opleggen (de raad heeft daartoe formeel geen bevoegdheid, te vergelijken met de eigenaar van de Titanic), maar de bestuurder van Woongemak heeft hetzelfde dilemma als de kapitein van de Titanic: ook Jan de Windt is bang zijn proeftijd niet door te komen als hij de RvC negeert, maar als hij doorzet kan hij verantwoordelijk worden voor een debacle.

De Titanic metafoor is niet bedoeld als pleidooi om onmiddellijk het standpunt van de nieuwe directeur te omarmen. Evenmin is het een goede zaak dat de RvC er direct overheen walst en geen vragen stelt, maar een opdracht op tafel legt. Een heroverweging met een goede analyse van de situatie zou zeker op zijn plaats zijn en een verstandige directeur zou dat hebben aangekondigd. De belangrijkste les is dat de raad plannen, besluiten en bestuursvoornemens beoordeelt op inhoud. Daarbij is van belang dat de leden goede vergader- en vraagtechniek te hanteren, waarbij het niet gaat om het winnen van een debat, maar om het komen tot een goede oordeelsvorming. Cruciaal is dat bestuurders en commissarissen de juiste instelling hebben om tot een evenwichtig besluit te komen. Iemand die zich belangrijker voelt dan de ander, gaat al snel de fout in.

Ter aanvulling 
De VTW Academie organiseert samen met de Academies voor commissarissen uit de zorg en het onderwijs enkele goede masterclasses om tot een gedegen oordeels- en besluitvorming te komen. Ook bieden deze Academies de leergang “Voor de voorzitter” aan;  waardevol om de kwaliteit van het functioneren van de raad te bevorderen.

Koos Parie en Gerard Erents

Dit is de 12e casus in een nieuwe reeks 'Toezicht in de praktijk' over governance in de volkshuisvesting. De VTW heeft twee handreikingen gepubliceerd waarin eerdere casussen zijn besproken.  

Handreiking Toezicht in de praktijk: 15 cases

Handreiking Toezicht in de praktijk: volkshuisvestelijke vraagstukken 12 nieuwe cases