'RvC’s en de Aw zijn op goede weg’ - onderzoeker Julia Prömpeler (RUG) over relatie intern en extern toezicht

De Autoriteit woningcorporaties (Aw) en RvC’s van corporaties zijn op de goede weg, maar er is nog ruimte om het toezicht in de sector te verbeteren. Dat stelt Julia Prömpeler van de Rijksuniversiteit van Groningen over het onderzoek naar de relatie tussen interne en externe toezichthouders en bestuurders in de sector.

De faculteit Economie en Bedrijfskunde van de Rijksuniversiteit van Groningen (RUG) heeft het onderzoek in opdracht van de Autoriteit woningcorporaties, de VTW en de NVBW uitgevoerd. In de Woningwet staan de kaders voor de relaties tussen interne en externe toezichthouders en bestuurders. De centrale onderzoeksvraag was: hoe gaat het nu vijf jaar na de invoering van de Woningwet en hoe dragen die onderlinge relaties en rollen van deze drie partijen bij aan effectief toezicht? 

Krachtiger uitkomsten
VTW-directeur Albert Kerssies deed vooraf een oproep aan de VTW-leden om mee te doen aan het onderzoek: hoe meer leden meewerken, hoe krachtiger de uitkomsten. Aan die oproep is massaal gehoor gegeven: maar liefst 481 commissarissen van 237 corporaties deden mee. Daarnaast vulden 16 externe toezichthouders van de Aw (die samen 77 corporaties beoordeelden) én 129 bestuurders van 125 corporaties (anoniem) een vragenlijst in.

Betrokkenheid
Hoogleraar organisatiegedrag Floor Rink (RUG) presenteerde begin juni al online de uitkomsten van het onderzoek aan circa 150 VTW-leden tijdens de themabijeenkomst voorafgaand aan de ALV. Prömpeler die deel uitmaakt van de onderzoeksgroep vindt het aantal commissarissen dat aan het onderzoek heeft meegedaan en bij de presentatie aanwezig was hoog. ‘Dat kan twee dingen betekenen. Toezichthouders zijn betrokken bij hun werk en/of ze hebben de behoefte om hun mening te geven omdat ze denken dat het toezicht in de sector beter kan.’

In het onderzoek werd specifiek gevraagd naar rolverwachtingen (zoals monitoren en adviseren), kenmerken van samenwerking (kwaliteit relatie, communicatie en mate van conflict) en hoe effectief het toezicht in de sector is. Ook konden de deelnemers aangegeven welke ruimte zij zien voor verbetering. Volgens Prömpeler is de sector op de goede weg. Zo krijgt de samenwerking tussen Aw en RvC een goede score (5,5 uit 7). Dat geldt ook voor de effectiviteit van intern toezicht binnen de RvC (5,7 uit 7). Het externe toezicht van de Aw scoort ook goed maar iets lager (4,4 uit 7).

Suggesties voor verbetering
Wel stelt een derde van de commissarissen dat het toezicht in de sector beter kan. Deze VTW-leden geven een aantal suggesties voor verbetering. De onderlinge rollen van de RvC en de Aw moeten beter worden afgebakend. Zo zou de Aw meer op meta-niveau toezicht moeten houden en minder op individuele corporaties. Risicogericht toezicht door de Aw is een goede ontwikkeling. Ook vinden VTW-leden het onterecht dat alle verantwoordelijkheid van toezicht op het bord van de RvC-leden ligt, terwijl de Aw daar ook invloed op heeft.

Zelfevaluatie als instrument Aw
Ook kwam de vraag aan de orde of de zelfevaluatie van een RvC een goed instrument kan zijn voor extern toezicht. Een kleine meerderheid is positief, stelt Prömpeler. ‘De zelfevaluatie zou de Aw inzicht kunnen geven in de reflexieve houding van de RvC, dat zou dan een goede basis voor toekomstige gesprekken tussen beide partijen kunnen zijn.’ Een belangrijke voorwaarde is wel dat RvC-leden zich niet anders voordoen tijdens een zelfevaluatie, omdat ze weten dat de Aw inzicht krijgt.  

Bevestiging
Volgens de onderzoekers van de RUG is het aan de VTW en de Aw hoe zij omgaan met de conclusies van het onderzoek. Volgens VTW-directeur Albert Kerssies bevestigt het onderzoek de ervaring van de VTW dat het externe toezicht een stapje terug kan doen. ‘De laatste jaren heeft het intern toezicht zich verder ontwikkeld, denk aan het toezicht op volkshuisvestelijke netwerken. Dat betekent dat Aw meer op meta-niveau én risicogericht toezicht kan houden.’ 

Meer informatie:

Video met hoogleraar Floor Rink van de RUG (2 min, 42 seconden)

Interview met hoogleraar Floor Rink (RUG) en directeur Kees van Nieuwamerongen (Aw) over de opzet van het onderzoek