Recensie: Civil Leadership as the Future of Leadership

Steven de Waal schreef het boek 'Civil Leadership as the Future of Leadership - harnessing the disruptive power of citizens' in 2018. Deze recensie is van de hand van Frans Kooiker, lid van de RvC van Wonen Noordwest Friesland.

Toen ik nog een veertigtal jaren jonger was, boeide mij het boek 'The Third Wave'. Daarin liet Alvin Toffler zien dat er na de agrarische revolutie en de industriële revolutie dermate grote veranderingen bezig waren zich te voltrekken, dat er sprake was van een derde revolutie. Een kennisrevolutie, met evenals de vorige revoluties ingrijpende veranderingen op vele terreinen van het menselijk bestaan.
Sindsdien zijn velen op dit onderwerp doorgegaan en hebben zij mensen uitgedaagd daarin mee te bewegen. Met wellicht Jan Rotmans als bekendste ‘activist’, die de revolutie omschrijft als kanteling en verandering van tijdperk.

In zekere zin zoomt Civil Leadership as the Future of Leadership van Steven de Waal daar verder op in. Ook hij benoemt dezelfde drie ingrijpende revoluties (disrupties) en de derde – waar het boek over gaat – noemt hij de Digital Civil Revolution. Hij beschrijft daarin de gevolgen van digitalisering, social media en netwerkplatforms voor de verhoudingen in de driehoek staat – markt – burgerij, de positie van de burger daarin en wat dat betekent voor politici en het leiderschap in de boardroom van organisaties in de publiek sector.

In Nieuwe strategieën voor het publieke domein (2001) heeft hij vanuit zijn positie en ervaring bij Boer & Croon de ontwikkelingen al behandeld die in westerse landen afkomen op de verhoudingen in die driehoek. Sindsdien heeft hij langs diverse wegen het onderwerp verder verkend, onder andere in de door hem opgerichte denktank PublicSPACE. Hij is in 2014 gepromoveerd op The Value(s) of Civil Leaders.
Nu vat hij in Civil Leadership as the Future of Leadership de inzichten samen die hij door al die activiteiten heeft opgedaan. Hij heeft de overtuiging dat burgerschap daarin cruciaal is en schetst de gevolgen die dat moet hebben voor leiderschap. Het komt op mij niet over als een boek met nieuwere inzichten, maar meer als een samenvatting van eerder verschenen werk.

Om aan de ene kant burgers en aan de andere kant organisaties (zoals woningcorporaties) mee te nemen in de ontwikkeling van de derde revolutie, is volgens De Waal een ander soort leiderschap nodig. Dat beschrijft hij uitgebreid en hij noemt het civil leadership. Dit nieuwe leiderschap is de brugfunctie tussen het zich verder ontwikkelend burgerschap en de noodzakelijke verandering van instituten, als ook tussen burgers en politiek. De leider moet zich daarbij gedragen als ‘one of us, citizens’ in houding, gedrag en onderliggende waarden. Hij waarschuwt dat we daarin nog een lange weg te gaan hebben, waarvoor veel doorzettingsvermogen nodig is.

De Waal wil met dit boek bereiken dat leiders zich daartoe geroepen en uitgedaagd voelen.
De cases die hij uit de publieke sector aanhaalt komen bijvoorbeeld uit de zorg, het onderwijs en de energiesector, maar niet uit de corporatiewereld. Dat puzzelt mij. Hoe zit het met het leiderschap in onze boardrooms? Zijn wij daar ‘one of us, citizens’? Wat zijn de werkelijke waarden onder het stakeholdersbeleid? Hoe verhoudt zich ‘terug naar de kerntaak’ met maatschappelijk leiderschap?

Het boek zegt daar niets over, maar wil op zijn minst aanzetten tot reflectie. Ook in VTW-verband?

Frans Kooiker
Lid RvC Wonen Noordwest Friesland