Het onderzoeken van de ‘black box’ van de boardroom - artikel door Marilieke Engbers

Gezien de relevantie en urgentie om te begrijpen wat er werkelijk gebeurt binnen de bestuurskamers, organiseerde de Vrije Universiteit 14 & 15 mei een internationale conferentie "Inside the black box of boards' decision making". Deze conferentie vond virtueel plaats en was georganiseerd door Erik van de Loo, Lara Tcholakian, Jaap Winter, Svetlana Khapova, Ernst Graamans en Marilieke Engbers van het VU Center for Boards and Executive Leadership Development.

Gestart werd met een inspirerende bijdrage van organisatiedeskundige prof. dr. Ann Cunliffe. Cunliffe is een vooraanstaande managementwetenschapper en haar specialiteit is gericht op het zowel onderzoekers, bestuurders, commissarissen als organisatieadviseurs bewust maken van het effect van hun wereld- en mensbeeld op de managementtheorieën die zij ontwikkelen. Na haar presentatie kregen verschillende deelnemers de ruimte om hun onderzoeksonderwerp, methode en worstelingen te presenteren en te bediscussiëren. Meer dan dertig onderzoekers uit o.a. Armenië, Australië, Canada, Duitsland, Israël, Letland, Nieuw-Zeeland, Zwitserland, Nederland en de Verenigde Staten namen deel aan de conferentie. Omdat veel van deze onderzoekers zelf commissaris, bestuurder of adviseur zijn of zijn geweest, deelden ze informatie over wat er zich voordoet in de praktijk van besturen op dit niveau, ofwel de black box of boards’ decision making.

Centraal tijdens de conferentie stond dan ook de vraag: “hoe komt het dat we niet in staat zijn om wat er werkelijk gebeurt in de boardroom empirisch te onderzoeken en theorieën die daaruit voortvloeien te publiceren in vooraanstaande wetenschappelijke bladen”. Het onderzoeken van de dynamieken in de bestuurskamer is niet eenvoudig, en het gepubliceerd krijgen van theorieën rondom dit soort besluitvormingsprocessen in vooraanstaande wetenschappelijke tijdschriften vormt een uitdaging. Het toegang krijgen tot de boardroom vormt een eerste obstakel, het ‘meten’ en valideren van de relationele processen een tweede obstakel. Hierdoor zijn onderzoekers geneigd voornamelijk vragenlijsten te gebruiken om te analyseren wat er in de boardroom gebeurt. Hoewel deze meten wat bestuurders en commissarissen denken en vinden, ontbreekt bij dit type onderzoek de rijkheid van het observeren en onderzoeken van hoe het besluitvormingsproces zich in de tijd en in een specifieke context, ontrolt. Daarnaast kan het zijn dat hetgeen de bestuurders en commissarissen in de vragenlijsten zeggen niet de werkelijkheid weerspiegelt aangezien mensen niet altijd bewust zijn van hun blinde vlek en dus van het effect van hun gedrag op anderen. Veel onderzoekers zijn dan ook geïnteresseerd in het onderzoeken van deze dynamische processen inclusief de onbewuste en voorbewuste (psychodynamische) of routinematige processen en hoe deze zich in de tijd ontwikkelen maar worstelen met het vinden van de juiste methoden. 

Wat betekent het dat we weinig weten over wat er gebeurt in de boardroom en dat het besluitvormingsproces in de boardroom wordt gezien als ‘black box?’ Als we niet weten wat er gebeurt in de boardroom, hoe kunnen we commissarissen adequaat opleiden en voorbereiden op hun taak, hun ondersteunen, adviseren en effectief controleren via wet-en regelgeving?

Het streven van ons onderzoekscentrum is om onderzoekers en ervaringsdeskundigen te helpen meer inzicht te krijgen in wat er gebeurt in de boardroom en hen ‘out of the box’ te laten nadenken over wat ze onderzoeken, waarom en hoe. Alle hulp zal daarbij behulpzaam zijn. Mocht u ideeën of vragen hebben, dan kunt u contact opnemen met Marilieke Engbers: m.j.e.engbers@VU.nl.