Toezicht in de praktijk: governance in de volkshuisvesting - Casus 5: Corona, dus huurbevriezing? ... maar geen generieke maatregel!

Woningstichting HNW (Het Nieuwe Wonen) is een corporatie die er financieel redelijk voorstaat. In het portefeuilleplan staan plannen voor nieuwbouw, renovatie en duurzaamheid. Met een gematigd huurbeleid – waar met de drie huurdersorganisaties meerjarenafspraken over zijn gemaakt – kan zonder meer worden gesteld dat HNW financieel scherp aan de wind zeilt. Maar bij tegenwind kan altijd aan de investeringsknop worden gedraaid, maar dat is natuurlijk niet de bedoeling.

José Buijs is voorzitter van de RvC van NHW en zag net op televisie een oproep van de minister aan verhuurders  om coulant op te treden met huurders die door het Corona virus in de problemen komen. José ergert zich aan een Tweede Kamerlid dat quasi-spitsvondig had getwitterd dat je in een “oproep tot coulance” niet kunt wonen. Een ongelukkige parafrasering van de legendarische volkshuisvester Jan Schaefer die bedoelde dat je moest bouwen in plaats van lange nota’s schrijven. En allemaal een beetje mosterd na de maaltijd, want alle corporaties hadden immers al lang aangekondigd regelingen te treffen voor huurders die in de problemen komen. En aan een “oproep” heb je nog weinig, maar wel aan coulance en daar hoeft niemand bij woningcorporaties aan te twijfelen.

Maar toch vind kennelijk lang niet iedereen die coulance genoeg. Nog diezelfde avond wordt José gebeld door de burgemeester van de gemeente waar HNW is gevestigd. Hij heeft zojuist contact gehad met een van de fractievoorzitters, die heeft aangekondigd een actie te starten die er toe moet leiden dat corporaties gedurende de crisis de huren bevriezen. En dat hij daar eigenlijk ook wel achter staat. De eerste vraag van José is waarom de burgemeester niet belt met de bestuurder, waarop het antwoord is: “ik bel maar gelijk met de hoogste baas”. José Buijs corrigeert hem en zegt dat de bestuurder toch echt de hoogste baas is en dat de Raad van Commissarissen (dus ook niet alleen de voorzitter) toezicht op die hoogste baas houdt. Duidelijk geeft zij aan het verhaal graag aan te horen, maar zeker geen zaken wil doen.

Hoe ging het verder
Het toeval wilde dat de dag erna een RvC-vergadering (digitaal) stond gepland.  Het coronavirus stond uiteraard op de agenda en José vertelde over het telefoontje van de burgemeester. Een van de commissarissen, Siem Pasmans, nam direct het woord en stelde dat corporaties het aan hun stand verplicht zijn om de huurverhoging dit jaar te schrappen en voegt er aan toe dat het voor die 6.000 woningen nog niet eens om 1 miljoen euro gaat. De bestuurder benadrukt dat hij met de corporaties in de regio heeft afgesproken maatwerk te leveren voor mensen die echt in de problemen zitten en die lijn wil hij eigenlijk doorzetten. Pasmans stelt onmiddellijk voor het een te doen en het ander niet te laten en wil er eigenlijk direct een besluit over nemen. “In een crisissituatie moet je nu eenmaal snel besluiten.” De voorzitter wil het niet onmiddellijk afkappen, maar vind dat Pasman het allemaal onnodig onder druk zet en vraagt de bestuurder de ins en outs van dit vraagstuk goed op een rij te zetten en er over een week – ook weer digitaal -  nogmaals over te vergaderen.

Wat is wijsheid?
Om te beginnen deed de voorzitter er wijs aan de zaak niet op de spits te drijven. Daarom belde ze collega Pasmans een dag later op om hem voor te houden dat het eigenlijk not done is om als commissaris direct met een oplossing te komen. Immers bij een goed besluitvormingsproces hoort te beginnen met  oordeelsvorming en pas te eindigen met een nemen van een beslissing. Verder gaat het over een bestuursbesluit dat ter goedkeuring moet worden voorgelegd. De RvC neemt daar nu eenmaal geen besluit over.

De huur bevriezen lijkt een sympathieke maatregel, maar het heeft toch veel meer haken en ogen dan dat commissaris Pasmans dacht. Om te beginnen krijgen huurders die geen problemen hebben een ongevraagd extraatje van een kleine 200 euro per jaar bij een huur van 500 euro per maand en voor huurders met huurtoeslag heeft het geen effect. Voor de corporatie betekent huurbevriezing dat er minder middelen zijn om maatwerk te leveren voor huurders die echt in de problemen zitten. Daarnaast moet niet worden onderschat dat een structurele inkomstenderving, die cumuleert en jaar op jaar terug komt een veel groter gat in de investeringscapaciteit slaat – een veelvoud – dan een miljoen euro per jaar doet denken. Het gevolg is minder ambitie en daardoor minder kunnen betekenen voor huurders en woningzoekenden. Neveneffect is dat ook de bouwsector weer minder werk krijgt en het voor iedereen belangrijk is om in deze tijd door te laten gaan wat door kan gaan. Een tussenoplossing is de huren tijdelijk te bevriezen – bijvoorbeeld tot oktober – en dan weer overgaan op het normale ritme. Dan heeft de huurderving in ieder geval geen cumulatief effect, wat contant gemaakt een enorm bedrag is. Laten we in ieder geval niet dezelfde fout maken als tijdens de financiële crisis waar corporaties door de verhuurdersheffing werden belemmerd om anticyclisch te bouwen.

Een extra aanbeveling aan deze corporatie is om goed te communiceren over hoe met de huurverhoging en betaalproblemen wordt omgaan. Niet alleen op de website, maar ook door stakeholders – zoals die burgemeester, de wethouder en fractievoorzitter, en waar mogelijk huurders – persoonlijk te informeren.

Koos Parie & Gerard Erents

Dit is de 5e casus in een nieuwe reeks 'Toezicht in de praktijk' over governance in de volkshuivesting. Vanwege de coronacrisis zit deze casus dicht op de actualiteit.  e VTW heeft twee handreikingen gepubliceerd waarin eerdere casussen zijn besproken.  

Handreiking Toezicht in de praktijk: 15 cases

Handreiking Toezicht in de praktijk: volkshuisvestelijke vraagstukken 12 nieuwe cases