Verslag debat over tekort aan woningen (19 februari jl.): veel kritiek, weinig gedragen oplossingen

Dat sprake is van een wooncrisis, daar twijfelt niemand meer aan. Ook minister Stientje van Veldhoven geeft het op 19 februari 2020 in het debat over het tekort aan woningen onomwonden aan: we hebben in Nederland een wooncrisis. De Tweede Kamer gaat met de minister in debat, van even voor vijven tot bijna elf uur 's avonds. Oorzaken worden aangewezen en oplossingen aangedragen. In de Tweede Kamer lijkt alleen weinig consensus te zijn welke oplossingen nu het beste zijn.

De dag voor het debat stuurt minister Van Veldhoven nog een Kamerbrief over het versnellen van de aanpak van het woningtekort. Tijdens het debat blijkt een groot deel van de Tweede Kamer ontevreden met de voortgang van de minister om het woningtekort (meer dan 300.000 woningen) op te lossen. Het is te veel praten en te weinig actie, is het oordeel van de Kamer. Het is een bij vlagen fel debat, waar de oppositiepartijen de vier coalitiepartijen hekelen; deze onderling ook verdeeld blijken en verwijten over en weer vliegen. Waar VVD en CDA het vooral over de positie van de middeninkomens hebben, breekt coalitiegenoot ChristenUnie een lans voor ouderenhuisvesting. Kamerlid Dik-Faber refereert aan haar aangenomen motie uit 2017 over een woondeal voor ouderen en opperde om ook korting op de verhuurderheffing voor het bouwen van woningen voor ouderen. Traditiegetrouw zet de linkse oppositie vooral in op sociale huur. Volgens VVD-er Koerhuis is dat de verkeerde focus: volgens hem staan 114.000 mensen op de wachtlijst voor sociale huur en zijn er meer dan 240.000 'scheefwoners'. Als die doorstromen, is het probleem opgelost.

Ook wordt een heel ordedebat gevoerd over wat wel of niet tot het onderwerp van discussie behoort. Kamerleden Smeulders (GL), Nijboer (PvdA) en Beckerman (SP) willen het ook over de betaalbaarheid van de sociale huur hebben, maar de minister geeft aan zich op dat onderwerp niet voorbereid te hebben. Gefrustreerd kondigt Smeulders aan een nieuw debat aan te vragen specifiek over betaalbaarheid. [noot: deze aanvraag is inmiddels gehonoreerd en wordt op korte termijn ingepland]

Bouwlocaties
De minister is ook overtuigd van een 'wooncrisis' in Nederland, zo blijkt uit haar antwoorden. Ze is druk bezig: ze sluit woondeals en is met gemeenten en provincies in gesprek over woningbouw. Kamerlid Ronnes (CDA) betoogt dat het vinden van bouwlocaties 'topprioriteit' moet zijn. De minister stelt dat er bouwlocaties genoeg zijn, maar dat ze niet allemaal even hard zijn. Het Rijk kan helpen, maar het zijn de lagere overheden die hier primair over gaan. De Kamer is verdeeld of alle problemen met binnenstedelijk bouwen opgelost kunnen worden, zoals de VNG in een aangehaald rapport stelde. Bisschop (SGP) noemt buitenstedelijk bouwen als mogelijkheid, wat hem vanuit coalitiepartij ChristenUnie op kritiek komt te staan. Dik-Faber ziet binnenstedelijk bouwen als oplossing en wijst buitenstedelijk bouwen af.

Met grootschalige woningbouwlocaties kunnen ook grote stappen gezet worden. Vandaar het pleidooi van CDA en D66 om 25.000 woningen te bouwen bij Almere-Pampus. De VVD vindt dat te weinig ambitieus en wil maar liefst 100.000 woningen bouwen in Flevoland. Eerder die week werd al duidelijk dat de gemeente Katwijk (eindelijk) 5.000 woningen wil gaan bouwen op het voormalige vliegveld Valkenburg.

Het CDA wil graag op de locatie Rijnenburg bij Utrecht versneld 25.000 woningen realiseren. In een interruptie wil Kamerlid Van Esch (Partij van de Dieren) weten waarom het CDA landbouwgrond wil opofferen voor woningbouw. Ronnes interrumpeert op zijn beurt VVD-er Koerhuis over Rijnenburg. Een dag eerder heeft juist de VVD een motie over een aanwijzing geven door de minister inzake Rijnenburg niet gesteund. Koerhuis heeft in aanvullende vragen van Kamerleid Azarkan (DENK) een rammelend antwoord: '... zo'n serieuze stap twee keer in een week te maken, is me nogal wat.' (Katwijk was de eerste) Azarkan repliceert fel: 'als het nodig is, doen we er tien. We hebben hier mensen die vijftien jaar wachten op een sociale huurwoning.'

Verhuurderheffing - op zijn laatste beentjes?
Als het aan CDA-er Ronnes ligt wel. Hij ziet weinig toekomst meer voor de heffing (ruim 1,7 miljard euro) voor sociale verhuurders, gelet op de enorme opgave die er ligt. Een ruime meerderheid is inmiddels vóór afschaffing of omzetting in een investeringsfonds. Alleen de VVD is echt nog hartgrondig voorstander van de verhuurderheffing. Namens de liberalen stelt Koerhuis dat corporaties momenteel 16 miljard winst maken, waarvan 4 miljard operationeel. Ondanks hoon vanuit de oppositie vindt hij het onbegrijpelijk dat corporaties dankzij de afschaffing zo'n 6 miljard winst zouden maken. En, zo waarschuwt hij, het bedrag van de verhuurderheffing moet dan door anderen betaald worden om het ontstane gat op de begroting te dichten. Hoewel coalitiepartijen CDA, D66 en CU de heffing willen afschaffen of substantieel verminderen, is dat wel aan een volgend kabinet. Het huidige regeerakkoord mét verhuurderheffing wordt gewoon uitgevoerd.

Ook de markttoets ligt wederom onder vuur. Azarkan (DENK) is één van Kamerleden die pleit om de markttoets af te schaffen, samen met onder andere Nijboer (PvdA).

Terug van weggeweest - het ministerie van VROM?
In oktober 2010  komt bij het aantreden van Rutte-I een einde aan het ministerie van VROM. Het ooit zo grote en invloedrijke departement wordt onmanteld en "wonen" ondergebracht bij het ministerie van BZK. Tijdens Rutte-II is het Stef Blok die als minister voor Wonen en Rijksdient fungeert onder hetzelfde departement. Hij is er in 2017 trots op dat hij een heel ministerie heeft laten "verdwijnen" en dat de woningmarkt "af" is.
Nu lijkt echter de terugkeer van VROM weer op handen, als het aan CDA en PvdA ligt. Ook SP Kamerlid Beckerman is voorstander. Volgens minister Van Veldhoven is zij met Milieu en Wonen al tijdelijk een beetje minister van VROM, maar het is aan de formatie van een volgend kabinet. [als minister Ollengren aan het einde van het 1e kwartaal van 2020 terugkeert na haar ziekte, zal de positie van Van Veldhoven waarschijnlijk weer verdwijnen]

 Op 3 maart 2020 stemt de Tweede Kamer (momenteel een weekje op reces) over de ingediende moties.