Reflectie op het ledencongres door een toezichthouder "van buiten"

"De congresdag was zeer inspirerend, zowel qua inzichten als ontmoetingen. Wat mij opviel is dat de VTW vooraf duidelijk een visie en standpunt heeft ingenomen en zowel de plenaire sessie als de keuzesessies hebben bijgedragen om dat over te brengen. In alle onderdelen kwam namelijk terug de analyse dat de corporatie hét niet alleen kan (de corporatie moet voor het bereiken van haar doelen samenwerken) en dat dit bezinning op de toezichtsrol vraagt. Hierdoor was het een goed geheel en werd het ook een call to action. De mooie VTW-special laat - door extra informatie achteraf - de boodschap van de dag zelfs vast nog beter landen!" - Vivian Schönbach, toezichthouder van buiten de corporatiesector

Het plenaire ochtenddeel was een introductie op het thema. Ik kwam binnen bij het vlammende betoog van Patrick Kenis. Hij ordende wat er speelt bij de tendens van toenemende complexiteit en tegelijkertijd meer focus op de purpose. Na in te gaan op de noodzaak voor en onderscheid tussen samenwerkingsvormen, raakte hij ook wat hierbij relevant is voor de toezichthouder: niet alleen de keuze van de gewenste organisatievorm maar permanente aandacht voor de werking van het netwerk. 

Erik Dannenberg schetste vooral de context vanuit het sociaal domein (ter verduidelijking van de noodzaak voor samenwerking met verschillende expertises) en niet de rol van de toezichthouder.

Mijn eerste deelsessie was het vervolg van Patrick Kenis. Hij wilde graag van de toezichthouders weten hoe zij hun rol voor zo’n organisatienetwerk zien. Zo ontvlocht een uitwisseling tussen ervaringen en zienswijzen. Iedereen zat op het puntje van zijn stoel, vooral om meer te horen van Kenis zelf! Hij wist - met het tekenen van plaatjes - duidelijk te vertellen dat het organisatienetwerk helder beoogde opbrengsten moet hebben, dat er governance (arbeidsdeling, wie doet wat, informatiestromen) op moet zitten, dat we geduld moeten hebben met de opbrengsten (zo’n 2,5 jaar) en dat we vooral in dialoog met de bestuurder de blik moeten houden op “of het netwerk zelf denkt goed bezig te zijn”.

In mijn tweede deelsessie vertelde Hester van Buren enthousiast over Rochdale in buurt en netwerk en het vroegtijdig - samen met stakeholders - informeren van de toezichthouder over ontwikkelingen.

In mijn derde deelsessie wisten Tinka van Rood en Ineke Strijp aan de hand van hun Trivire-ervaringen voor de energietransitie - met de activerende werkvorm “ga staan op de schaal van 1 tot 10” - ons er goed van te doordringen dat zo vroeg mogelijk in de board room dialoog gewenst is over (toezicht houden op) organisatienetwerken: meningen en belangen moeten op tafel komen. “Neem een moreel besluit vooruitlopend op een formeel besluit.”

Tot slot belichtte de tekenaar in de plenaire afsluiting nog bepaalde onderdelen leuk in zijn perspectief, waardoor je weer een beeld kon vormen van het geheel.

Reflectie
Wat ik deze dag mooi vond, is dat iedereen uitstraalt dat het gaat om het leven van de huurders. Al hoor je wel eens dat het imago van woningcorporaties (voor de buitenwereld) beperkt blijft tot de middelen en stenen, in de praktijk draait het mooi om de mensen en de purpose!

Naar mijn idee kunnen toezichthouders uit verschillende sectoren baat hebben bij elkaars congressen. Overall gaat het om de rol, houding en gedrag. Natuurlijk is het voor toezichthouders (helemaal degenen die zelf niet in de betreffende sector van hun Raad werken) ook belangrijk om bijgepraat te worden over de inhoud, maar door keuzesessies is het altijd mogelijk een nuttig programma samen te stellen.
De agenda’s voor de semi-publieke sector of het bedrijfsleven bevatten dezelfde onderwerpen: purpose, duurzaamheid en de SDG’s. De verschillende governance codes propageren dezelfde principes, vooral gericht op het handelen van de mensen.
Woningcorporaties, Onderwijs- en Zorginstellingen kennen vergelijkbare ontwikkelingen. Woningnood, wachtlijsten in de zorg en lerarentekorten vragen anders kijken en nieuwe organisatievormen. De toezichthouders hebben nu congressen rondom stakeholders en netwerken. VTOI-NVTK in 2018 ‘Koersvast toezicht houden in een netwerksamenleving’ en in 2019 ‘In het belang van...’. De NVTZ krijgt in november organisatiegrenzen overstijgende vraagstukken op de agenda met ‘Gebiedsgericht Samenspel. Veranderingen in dynamiek van toezicht’.
Voor mij persoonlijk gaat het erom dat wij als toezichthouders oog hebben voor maatschappelijke veranderingen en open staan voor “nieuwe” aanpakken. Nu gaat het om een bepaald organisatienetwerk en straks weer om een ander middel. Kritisch in dialoog blijven en niet automatisch op de rem trappen. Als we maar het doel scherp voor ogen houden!

Tips voor de congresorganisatie
Misschien voortaan iets van een wrap-up. Ik vond het namelijk jammer dat het ochtenddeel niet werd afgesloten met iets samenhangends van de drie sprekers (bijvoorbeeld korte reactie van de sprekers op elkaars verhaal of iemand die de drie presentaties verbindt).
Verder zou het mooi zijn als zo snel mogelijk de presentaties van het congres beschikbaar zijn.

Mogelijkheden voor een vervolg op dit thema

• informeren als Patrick Kenis nieuwe inzichten over organisatienetwerken heeft
• interview toezichthouders van verschillende organisaties uit één netwerk samen om te zien hoe zij het toezicht afzonderlijk (of ook samen?) vormgeven
• een 2e VTW Special Governance Lokale Netwerken. Interviews met dezelfde personen: hoe zie je dit nu twee jaar later? Wat zijn vorderingen? Wat is voortschrijdend inzicht?