Update promotieonderzoek naar de invloed van "Het ongezegde in de boardroom"

Onderzoekster Marilieke Engbers wil graag een update geven over haar promotieonderzoek naar "het ongezegde in de boardroom". Het blijft een actueel thema, dat de VTW nogmaals graag onder de aandacht van de leden brengt. De uitkomst van het onderzoek kan een concrete en praktische bijdrage leveren aan de verdere ontwikkeling van het intern toezicht.

Engbers: "Ongeveer 1,5 jaar na de start van mijn promotieonderzoek naar de invloed van het ongezegde op de besluitvorming was de uitdaging in contact te komen met RvC’s voor mijn veldonderzoek. De respons op de uitnodiging via de VTW was overweldigend: meer dan 20 RvC’s van woningcorporaties waren bereid mee te doen. Een half jaar later presenteerde ik de eerste bevindingen op een interactieve netwerkbijeenkomst van de VTW. Daar kwamen meer dan 120 commissarissen uit de sector op af, waardoor ik ook kon toetsen hoe mijn bevindingen ‘resoneerden’ in deze groep. Ondertussen heb ik op verschillende wetenschappelijke conferenties papers gepresenteerd en wordt mij in toenemende mate duidelijk hoe bijzonder het is dat ik zo’n fantastische dataset kon ontwikkelen. En hoe lastig andere onderzoekers het hebben direct toegang te krijgen tot ‘de boardroom’.

Daarvoor ben ik dus heel dankbaar, en ik breng u dan ook graag op de hoogte van de voortgang van dit onderzoek en wat de wetenschappelijke bijdrage is die de sector levert door deelname aan dit onderzoek.

 Bijzondere dataset door bijzondere bijdrage woningcorporaties

De ‘dataset’, gebaseerd op 119 interviews met commissarissen en bestuurders die deelnamen aan 36 vergaderingen over de gedachten en gevoelens over deze vergaderingen, wordt in de internationale wetenschappelijke wereld als uniek bestempeld. Veelal wordt aangenomen dat de reden dat wetenschappers geen directe observaties hebben van wat er in de vergaderingen plaatsvindt, is dat het proces in de boardroom te gevoelig is voor buitenstaanders en ze daarom geen toegang krijgen. De artikelen die ik aan het schrijven ben, lijken dan ook werkelijk dit gat in corporate governance- en groepsbesluitvormingskennis te kunnen verkleinen. Wat het proces daarbij echter bemoeilijkt, is dat het onderzoeken van wat wel en niet ‘in het moment’ gezegd wordt, en waarom, een geheel andere onderzoeksmethodiek en een ander onderzoeksparadigma vraagt dan doorgaans het meest gebruikelijk is in de wetenschap. Dit betekent dat ik met een kleine en bijzonder groep wetenschappers uit de hele wereld deze methodiek bediscussieer en dus ook op dat vlak een bijdrage aan de wetenschap kan leveren.

 Commissarissen als co-onderzoekers
Onderdeel van dit onderzoek is het continu met de ‘praktijk’ en met de ‘wetenschap’ delen van de kennis die ik opdoe. De feedback die ik krijg is een integraal onderdeel van de dataset, en vergroot mijn kennis. Zowel wetenschappers als commissarissen zijn dus in feite mijn co-onderzoekers. De uitkomst is niet zozeer een meetbare waarheid maar een theorie die op collectief niveau ‘resoneert’ en die de impliciete ’voorbewuste’ kennis codificeert. Met voorbewuste kennis wordt kennis bedoeld die we doorgaans voor vanzelfsprekend aannemen, maar waarvan we ons niet altijd bewust zijn. Als ernaar gevraagd wordt, is men wel in staat om deze kennis te verwoorden.

 Stand van zaken en planning
Met betrekking tot mijn promotieonderzoek ben ik druk bezig met het schrijven van 4 papers die gezamenlijk mijn ‘thesis’ vormen:

1.    Een eerste paper is een theoretische beschrijving van de invloed van het ongezegde op besluitvorming in boards op basis van wetenschappelijke literatuur.

2.    Een tweede paper beschrijft op basis van mijn dataset hoe een spiraal van ongezegde zich kan ontwikkelen en de besluitvorming beïnvloedt.

3.    Een derde paper beschrijft –op basis van dezelfde dataset – hoe door de spreektheorieën van de individuele RvC-leden gecombineerd met de spreekcultuur van de RvC, 4 spreekculturen te onderscheiden zijn.

4.    Een vierde paper is een essay en beschrijft wat het onderzoeken van het ongezegde in de wetenschap methodologisch inhoudt. 

Het streven is om dit jaar de artikelen voor het promotieonderzoek samen te voegen, zodat mijn thesis door een leescommissie kan worden beoordeeld. Aangezien kwaliteit centraal staat is de precieze planning hoogst onzeker. Op verzoek van o.a. de VTW is daarnaast het streven om op basis van de uitkomsten van het promotieonderzoek de sector op een concrete en praktische manier te ondersteunen bij haar verdere ontwikkeling.

Meer informatie
Op 6 april 2018 heeft de VTW hierover een ledenbijeenkomst georganiseerd met Marilieke Engbers. Een verslag van deze bijeenkomst kunt u hier lezen. 

Lees ook het artikel 'Het ongezegde in de bestuurskamer' in Aedes Magazine 

Ook was zij spreekster op het ledencongres in september 2018. Het interview voor de VTW Special 'Toezicht met Passie' staat op pagina 22-24 van de doorbladerbare online versie.