'Samen met marktpartijen werken aan vernieuwing stad' - Interview met Antoinette van Heijningen

De Woningwet geeft corporaties te weinig ruimte om samen met marktpartijen te werken aan de vernieuwing van de stad. Die samenwerking is hard nodig, omdat steden voor grote opgaven staan: niet alleen zijn extra woningen nodig, maar ook investeringen in duurzame woningen en leefbare wijken. Interview met Antoinette van Heijningen, medeoprichter van het Watertorenberaad dat kennis ontwikkelt én deelt op het terrein van gebiedsontwikkeling. In dit beraad werken verschillende partijen samen aan de vernieuwing van de stad (zie kader). ‘We staan, na de crisis, voor grote opgaven, zoals extra woningen bouwen, de energietransitie, mobiliteit en het hergebruik van materialen in een circulaire economie. Daar moeten we sámen mee aan de slag.’

Tekst Lisette Vos

Binnen de lijntjes kleuren
Volgens Van Heijningen, eigenaar van adviesbureau Urbancore, spelen corporaties hierin een belangrijke rol, maar staat de strenge regelgeving van de Woningwet teveel in de weg. ‘De inzet van corporaties is tijdens de crisis stilgevallen en nu moeten zij zich tot hun kerntaak beperken. Veel corporaties zijn aangeslagen en kleuren alleen nog netjes binnen de lijntjes, terwijl zij juist hun rol moeten pakken. Ook samen met marktpartijen. Maar dan moet dat ook kúnnen.’

Knelpunten Woningwet
Eén van de knelpunten die volgens Van Heijningen samenwerking met marktpartijen in de weg staat, is de waardering van het woningbezit. Bij de marktwaarde van een woning wordt uitgegaan van de WOZ-waarde, terwijl de feitelijke waarde vaak lager uitvalt door bijvoorbeeld achterstallig onderhoud. Ook moeten corporaties woningen bij verkoop eerst aanbieden aan hun huurders, waardoor in één complex vaak eigenaren en huurders wonen. Dat maakt het lastiger om iedereen mee te krijgen in bijvoorbeeld duurzame investeringen.

Leefbaarheid in de wijk
Verder vindt Van Heijningen van het Watertorenberaad dat corporaties meer ruimte moeten krijgen om hun maatschappelijke rol weer op te pakken. ‘Zij kunnen een belangrijke bijdrage leveren aan de leefbaarheid in de wijk, bijvoorbeeld door te investeren in een Huiskamer waar bewoners elkaar ontmoeten of in kleine bedrijfsruimten voor de buurt. Corporaties kunnen maatwerk leveren in de wijk. Maar dan moeten zij wel het vertrouwen krijgen om dat weer te mogen doen.’

Verleiden
Corporaties moeten niet terughoudend zijn om met marktpartijen samen te werken, maar die partijen juist verleiden om te investeren, aldus Van Heijningen. ‘Samen kan je gemengde wijken realiseren, dat is goed voor de leefbaarheid. Natuurlijk moeten marktpartijen ook een rendement halen. Maar corporaties kunnen de opgaven in de stad niet alleen aan, zij richten zich vooral op de kwetsbare doelgroepen.’

Opdrachtgeverschap en innovatie
Het Watertorenberaad stimuleert de vernieuwing in de stad door pilots te organiseren, waarin corporaties met marktpartijen samenwerken. Daarnaast denkt het beraad na over de vraag hoe opdrachtgeverschap en innovatie hand in hand kunnen gaan. ‘Dat is een lastig vraagstuk. We weten niet waar innovaties in de energietransitie of circulaire economie eindigen. Contracten die met de kennis van vandaag worden opgesteld, kunnen over twee jaar verouderd zijn. We moeten samen, met de overheid, marktpartijen en corporaties, uitvinden wat het beste werkt.’  

Niet bang zijn
Van Heijningen, huurderscommissaris bij HW Wonen in de Hoeksche Waard, vindt dat in deze transitieperiode ook de toezichthouders hun nek moeten uitsteken. ‘Zij moeten weten wat er speelt, en zich verdiepen in innovaties. En niet bang zijn om de bestuurder uit te dagen om met een visie te komen. Ik ken corporaties die nog woningen ontwikkelen die niet gasloos worden opgeleverd. Dan heb je als corporatie echt onder een steen geleefd.’