Recensie door Inge Marit van der WalMeesterschap in Polarisatie - Bart BrandsmaDoorbreek de dynamiek van wij-zij-denken Wat een fantastisch boek om te lezen, juist nu. Bart Brandsma is dé polarisatie-expert en reikt met dit boek ijkpunten aan om leiderschap vanuit het midden vorm te geven. De schrijver presenteert talloze (zeer actuele!) voorbeelden van wij-zij-denken waarmee wij dagelijks worden geconfronteerd. Polarisatie vs conflictBrandsma legt helder het verschil tussen een conflict en polarisatie uit. De mooiste zin die mij bijblijft is: “vrede is een lange rij van conflicten waar we goed mee zijn omgegaan”. Het fenomeen conflict hóórt bij mensen en samenlevingen. En polarisatie hoort bij een democratie, er mogen verschillende (stevige) meningen zijn. Maar polarisatie zorgt ook voor verwijdering tussen mensen en daarom is het hebben van een polarisatiestrategie zo belangrijk. Hij beschrijft de drie basiswetten van polarisatie: de gedachtenconstructie van het wij-zij-denken, een verzameling gedachten en opvattingen; brandstof die de polarisatie aanwakkert en vaak verward wordt met het presenteren en betwisten van feiten; en ten slotte de gevoelsdynamiek. Polarisatie is niet redelijk. Niet de ratio, maar de onderbuik regeert. Vijf rollenBrandsma legt een vijftal rollen uit, die je tegenkomt in het proces van polariseren: die van pushers, die het spanningsveld tussen twee tegenpolen vergroten; van joiners die ten dele de visie van de pusher onderschrijven, van the silent, de stille groep in het midden; de bruggenbouwer die tot een uitwisseling van standpunten wil komen door verschillen te zoeken en overeenkomsten te benoemen en ten slotte de zondebok, die van alles de schuld krijgt. Stadia en benaderingDe verschillende stadia van conflict en polarisatie vragen om andersoortige benaderingen. Brandsma geeft herkenbare voorbeelden van mislukte pogingen om conflicten op te lossen door onvoldoende ruimte te nemen voor de pijnpunten, levensovertuiging, religie en levenshouding. Juist die voorbeelden maken het boek levendig en aansprekend. Timing van een goede dialoog is dan ook verschrikkelijk belangrijk. In een dialoog wordt een gezamenlijke vraag of dilemma gepresenteerd. Niet standpunten of meningen staan centraal, maar vragen. En de vier gamechangers (verander van doelgroep, onderwerp, positie en toon) helpen daarbij weg te blijven van polarisatie. Dilemma's en depolarisatieWat mij ook aanspreekt in dit boek is het stuk over het dilemma. Wie oog en oor heeft voor dilemma’s, erkent de waarden van beide polen. Waar pushers kiezen voor hun (enige juiste) waarde en daarbij de monoloog hanteren, komen dilemma’s in beeld als we goed luisteren. Om dat dilemma ‘naar boven te luisteren’ introduceert de schrijver in dit boek ‘de zesde positie’, een aanvulling op de eerdergenoemde vijf rollen. De zesde positie depolariseert, rechtvaardigt het midden en werkt vanuit een onafhankelijke (en niet neutrale) houding, van een oriëntatie op sympathie (zoals de bruggenbouwer) naar empathie. Interessant voor commissarissenWaar een bruggenbouwer begrenst, biedt de zesde positie een uitnodiging. Uiteenlopende waarden van een dilemma staan voor een keuze voor allebei. Je kiest bijvoorbeeld niet tussen natuur en landbouw, je wilt allebei. Je kunt het dilemma niet oplossen, maar het wel beter leren hanteren. En precies dát punt vind ik interessant voor iedere commissaris bij een corporatie of maatschappelijke onderneming. Want zeker in deze tijd, bijvoorbeeld met het oog op solidariteit en samenwerking, zullen we voor dilemma’s komen te staan die om besluiten vragen die goed zijn voor iedereen.
Met dank aan Inge Marit van der Wal: |