De renteaftrekbeperking uit de ATAD leidt bij veel woningcorporaties tot fors hogere kasstromen aan acute Vpb. Op basis van de meest recent gepubliceerde cijfers van het Ministerie van Financiën (mei 2024) ging het in boekjaar 2021 naar schatting om een bedrag van € 450 miljoen extra uitgaande kasstroom.
Ondanks meerdere pogingen is het nog niet gelukt om een uitzondering voor corporaties te verkrijgen. Eerdere kabinetten zagen hierdoor staatsteunproblemen ontstaan. De nieuwe coalitie van PVV, VVD, NSC en BBB heeft in het Hoofdlijnenakkoord geen uitzondering opgenomen. Of er in het regeerprogramma of Belastingplan (Prinsjesdag 17 september) veranderingen komen, is nog afwachten.
Sinds vorig jaar zetten woningcorporaties met hun fiscaal adviseurs ook in op een juridische route om de ATAD buiten toepassing te stellen. Dit initiatief, dat ontstond binnen de Vernieuwde Stad, is inmiddels sectorbreed. Eerder bij de verhuurderheffing is door de sector een vergelijkbaar twee sporenbeleid gevolgd. Naar verwachting wijst de Belastingdienst de bezwaren dit najaar af, waarna een gang naar de rechter mogelijk is.
Wordt een bezwaar tegen de ATAD afgewezen, dan moet binnen zes weken beroep worden ingesteld bij de rechtbank. Gezien het grote aantal ATAD-bezwaren is de Belastingdienst in overleg met fiscale adviseurs over de vormgeving van een gerechtelijke procedure
De Belastingdienst wil de ATAD-bezwaren mogelijk bundelen in een zogeheten 'massaal bezwaar'-procedure. Dit betekent dat in beginsel één zaak van een corporatie wordt uitgeprocedeerd tot aan de Hoge Raad. De definitieve uitspraak van de Hoge Raad is leidend voor de afwikkeling van de bezwaren van andere corporaties met dezelfde rechtsgronden.
Indien een 'massaal bezwaar' geen doorgang vindt, is het alternatief dat elke adviseur één zaak van één corporatie uitprocedeert. Andere corporaties, die door deze adviseur worden vertegenwoordigd, sluiten zich aan bij de uitkomst van deze procedure via een vaststellingsovereenkomst met de Belastingdienst.
Als laatste mogelijkheid resteert individueel beroep per corporatie. Dit betekent dat elke corporatie zelfstandig juridische stappen moet ondernemen.
Aedes heeft in juli 2024 aangegeven zich in te zetten voor het verlagen van de belastingdruk op woningcorporaties, waaronder de gevolgen van de ATAD. Hoewel Aedes een juridische procedure tegen de ATAD afraadt, staat het elke corporatie vrij om hieraan deel te nemen.
Mocht de procedure worden vorm gegeven als een ‘massaal bezwaar’-procedure, dan volgt naar verwachting alleen een uitspraak op het ATAD-bezwaar bij de corporatie die is uitgekozen om de procedure te voeren. Alle bezwaren van andere corporaties worden aangehouden totdat de procedure is afgerond.
Bij een procedure per adviseur zal waarschijnlijk ook één formele uitspraak op bezwaar worden gedaan per betrokken adviseur. De bezwaren van corporaties die deze adviseur hebben gemachtigd worden aangehouden. De corporaties sluiten een VSO met de Belastingdienst, waarbij ze zich voor committeren aan de uitkomst van de procedure van de betreffende adviseur. De corporatie zal dan een besluit moeten nemen om de VSO wel of niet te tekenen en om wel of niet bij te dragen in de kosten van de procedure.
De Belastingdienst verwacht pas in de herfst met uitspraken te komen. Corporaties hebben dus de komende maanden de tijd om te beslissen of ze aan de procedure willen deelnemen. Ongeacht de gekozen procedure duurt het waarschijnlijk meerdere jaren voordat er een definitieve uitspraak is.