De corporatiesector staat voor de opgave om te bouwen, bouwen, bouwen. Maar dat alleen is niet voldoende. Tijdens de bijeenkomst Betaalbaar Bouwen: Duurzame samenwerking op 6 juni in De Groene Afslag in Laren hielden diverse sprekers inspirerende sessies over dit actuele thema en spoorden zij de aanwezigen – toezichthouders, bestuurders én managers - aan om met de opgedane inzichten aan de slag te gaan.
De VTW koos voor de bijeenkomst voor een passende locatie: De Groene Afslag - een voormalig slooppand op een verlaten kazerneterrein – is een toonbeeld van circulaire economie en een plek waar diverse mensen samenkomen die ‘een anker voor een duurzame toekomst uit willen gooien.’
VTW-directeur Bronia Vermaas verwelkomde in een volle Astronautenzaal alle aanwezigen: ze was verheugd over de hoge opkomst. En ze sprak haar waardering uit over de inbreng van leden tijdens de workshops, met thema’s als versnelling nieuwbouw, dilemma’s over duurzaamheid in de boardroom en inzicht in
grondzaken. ‘Dit is een dag voor en door de leden. Mooi dat leden enthousiast hun expertise inzetten. Samen komen we verder.’
Lucas de Mol van De Groene Afslag – die kort terugblikte op het 5-jarig bestaan - sprak de aanwezigen aan op hun verantwoordelijkheid om bij te dragen aan een duurzame toekomst. ‘Ons doel is om een netwerk van veranderaars op te bouwen. Het is lastig om een grote tanker van koers te veranderen, maar samen kunnen we iets voor elkaar krijgen. Ik roep jullie op om uit de groef te komen en te besluiten dat het anders kan. Het is aan jullie!’
Het thema duurzaamheid staat al lang hoog op de agenda van de VTW. Een werkgroep met leden, onder voorzitterschap van bestuurslid Bert Krikke, schreef een actuele versie van de handreiking Toezicht op duurzaamheid, met speciale aandacht voor de dilemma’s in de boardroom. Bert Krikke overhandigde – nadat hij alle leden van de werkgroep Duurzaamheid had bedankt - het eerste exemplaar aan VTW-voorzitter Egbert de Vries. De handreiking is voor iedereen op de website te lezen en te downloaden.
De VTW-voorzitter stelde dat deze bijeenkomst een mooie kans is om samen door te praten over de duurzame toekomst en de dilemma’s in de boardroom. Hij wees daarbij naar de symbolische stoel van de huurder in de zaal. ‘We zijn er voor de huurders die afhankelijk zijn van ons. Als corporaties kunnen wij een unieke bijdrage leveren aan een duurzame toekomst, niet alleen met de energietransitie, maar ook door onze woningen op een duurzame manier te bouwen en te
onderhouden. Het is een kwestie van dóen, ook voor onze huurders. Vandaag laten we ons inspireren op deze fantastische plek.’
Na de plenaire bijeenkomst gingen de toezichthouders, bestuurders en managers uiteen: zij konden in twee ronden kiezen uit totaal acht workshops, waarin verschillende perspectieven op duurzaam bouwen aan bod kwamen. Het thema duurzaamheid gaat veel verder dan alleen de energietransitie (woningen van het aardgas af). Circulair en biobased bouwen leveren ook een belangrijke bijdrage aan een duurzame toekomst. En hoe kunnen we in een bouwstroom sneller meer woningen op een duurzame manier produceren? En hoe complex is de integrale ontwikkeling van een gebied waarin duurzaam bouwen een plek krijgt?
Tijdens de workshop Versnellingslab Circulair Bouwen hielden Paul Terwisscha en Fons Lustenhouwer een bevlogen betoog over de kansen voor hergebruik van producten/grondstoffen. Ze droegen schoenen gemaakt van – echt waar – appelleer. Maar de stap van traditioneel bouwen naar circulair bouwen gaat niet over rozen. Zo levert de businesscase dilemma’s op. Hoe kunnen we bijvoorbeeld de restwaarde van materialen die we later hergebruiken opnemen in onze rekenmodellen?
Wel zijn er al volop initiatieven om de goede dingen te doen. In 2021 stelde De Groene Huisvesters – een groep intrinsiek gemotiveerde corporatiebestuurders - een pamflet Circulair Bouwen op, inclusief een actieplan en roadshow. Onderdeel van het pamflet is de CO-2
impact als KPI. Volksbelang is een corporatie die een lagere CO-2 impact als doel heeft. De corporatie begon met ‘inkoppers’, zoals hergebruik van dakpannen. ‘Gewoon doen was het motto. De hergebruikte dakpannen moeten in ieder geval niet duurder zijn dan nieuwe. En het gesprek met de bewoners is erg belangrijk: sommigen willen geen oude pannen op hun dak. Hoe krijg je de mensen mee?’
Tijdens een andere workshop stond onder meer de NH Bouwstroom centraal, een samenwerkingsverband van corporaties in Noord-Holland. Ze willen sneller meer duurzame woningen plaatsen, met woningen die in de fabriek worden gemaakt. Doel is ook om de CO-2 uitstoot zoveel mogelijk te beperken, onder meer door gebruik van duurzame materialen en zo min mogelijk transportbewegingen. Ook is de inzet om producten te hergebruiken en uit te gaan van de Total cost of ownership (de volledige kostprijs van een woning gedurende de hele levenscyclus).
Goede samenwerking tussen de deelnemende corporaties (en hun partners) is minstens zo belangrijk. Hoe geef je die samenwerking vorm? En wat betekent de NH Bouwstroom voor de RvC’s van alle corporaties? Belangrijk is dat het toezicht al in een vroeg stadium wordt betrokken. Een reactie uit de zaal: ‘Als je als RvC achter de feiten aanloopt, heb je sneller de neiging om op de rem te stappen.’ Toch luidde ook hier de conclusie: ga aan de slag, en wees flexibel.
Ook in andere workshops kwam het thema samenwerking terug, zoals in de zaal met Circusvis: de complexiteit van integrale gebiedsontwikkeling. Verschillende partners werken samen om de maatschappelijke opgaven op te pakken, van corporaties tot bibliotheken, van scholen tot welzijnsorganisaties. Maar zijn we in staat om in de samenwerking het eigen belang van de organisatie niet te laten prevaleren? Of zoals Jeroen Frissen aan de aanwezigen vroeg: ‘Hebben jullie recent iets gedaan dat niet in het bedrijfsbelang was, meer wel belangrijk voor de samenleving?’ In de praktijk blijkt dat een harde dobber.
Genoeg stof dus voor discussie. Tijdens de workshops kwamen levendige gesprekken op gang, ook tijdens het netwerkdiner en aan het einde van de bijeenkomst. Het was zelfs lastig om de zaal stil te krijgen voor het slotakkoord van de bijeenkomst: cabaretière Barbara Breedijk liet op ludieke wijze haar licht op de dag schijnen.
Bekijk hieronder de after-movie van deze succesvolle bijeenkomst.
VTW-handreiking Toezicht op duurzaamheid – dilemma’s in de boardroom. https://vtw.nl/publicaties/handreiking/duurzaamheid/