13
Een signaal van de ondernemingsraad
… niets doen is geen optie
Bij veel corporaties – maar lang niet bij veel andere maatschappelijke ondernemingen – heeft de raad van commissarissen een- of tweemaal per jaar overleg met de ondernemingsraad zonder dat de bestuurder daarbij is. Daarnaast bepaalt de Wet op de Ondernemingsraden (WOR) eenmaal per jaar aanwezigheid van de raad bij een overlegvergadering (de OR met de bestuurder).
Dat overleg zonder bestuurder is jarenlang ook bij corporatie omstreden geweest. Veel bestuurders hebben toch vrees dat de ondernemingsraad het klachtenregister zal open trekken. Voor de raad van commissarissen is het echter een wezenlijke bron om zicht te krijgen op zaken als bedrijfscultuur en leiderschap. En anderzijds is het van belang dat de commissarissen voor de ondernemingsraad geen vreemden zijn.
In de volgende cases grijpt de ondernemingsraad de gelegenheid aan om de gespannen verhouding met de bestuurder op tafel te leggen.
Een signaal van de ondernemingsraad
Je bent kort geleden benoemd tot commissaris bij een middelgrote corporatie met ongeveer 80 medewerkers. Dit is uw eerste vergadering – die start met een vooroverleg van een half uur zonder de bestuurder.
Daaraan voorafgaand heeft een delegatie van de RvC het jaarlijks overleg gevoerd met de ondernemingsraad. De bestuurder was daar voor de eerste keer niet bij.
De delegatie brengt direct verslag uit over de ontmoeting met de OR:
‘Het gesprek begon over koetjes en kalfjes, maar al vrij snel zei een lid van de OR – nogal geëmotioneerd trouwens – dat eigenlijk het belangrijkste nu maar op eens tafel moet komen. Na enige aarzeling vertelde de voorzitter van de ondernemingsraad dat er met de directeur niet te werken valt en dat sprake is van een enorme angstcultuur.’
Na een stilte vraag je hoe de RvC-delegatie er op heeft gereageerd. Je collega antwoord dat zij – de delegatie van de RvC – de ondernemingsraad er op heeft gewezen dit eerst maar eens zelf met de bestuurder te bespreken voordat de RvC in actie kan komen.
Hoe verder?
Natuurlijk vraag je eerst door om het beeld van de situatie completer te krijgen. Zijn er in het recente verleden heftige kwesties geweest? Is de directeur nieuw? Herkennen de overige leden van de RvC het wellicht of juist helemaal niet? Etc. En natuurlijk blinkt de ondernemingsraad niet uit in dapperheid, maar daar ga je niet over.
Niets doen is geen optie. Immers, je krijgt een stevig signaal dat er iets mis is in de organisatie. De kans dat de ondernemingsraad uit rancune zo acteert, is klein en als dat wel zo zou zijn, is er ook een probleem. De eerste stap die de delegatie had moeten zetten – al tijdens het gesprek – is er blijk van geven de ondernemingsraad serieus te nemen. Als dat niet zo is, kan dat op heel korte termijn worden hersteld middels een gesprek met de voorzitter van de ondernemingsraad, waarin de volgende boodschappen alsnog worden meegegeven: een bedankje voor de openhartigheid, wellicht wat te kort door de bocht gereageerd, geen oordeel uitspreken, toezeggen het signaal serieus te nemen en er op terug te komen.
Er zijn voorbeelden dat de zaak escaleerde doordat de ondernemingsraad zich in de kou gezet voelde. In die voorbeelden leidde de passiviteit van de RvC tot een handtekeningenactie die unaniem werd onderschreven en het inschakelen van de regionale pers. De reputatie van de organisatie, maar ook van de commissarissen zelf, liep ernstige schade op.
Tijdens het vooroverleg moet de kwestie worden besproken in de voltallige raad en worden vervolgstappen afgesproken. Dat op korte termijn het ‘lastige gesprek’ met de bestuurder gevoerd moet worden, staat buiten kijf. Hoe hij de relatie met de ondernemingsraad ervaart lijkt me een zinvolle openingsvraag. Afhankelijk van de reactie van de bestuurder zal er iets moeten gebeuren. Wellicht is er voldoende aanleiding om pal achter de directeur te blijven staan en hem te adviseren hoe hij de verhouding met de ondernemingsraad herstelt. Als de RvC oordeelt dat de cultuur nader in beeld gebracht moet worden, laat dat dan door een onafhankelijke buitenstaander doen en ga niet zelf – bijvoorbeeld met een delegatie van de RvC – interviews in de organisatie afnemen. Houd de handen vrij om een oordeel over de uitkomst van zo’n onderzoek te geven. Hooguit een gesprek met de controller gezien de specifieke relatie met de RvC. En vergeet niet de ondernemingsraad aangehaakt te houden.