Voorwoord

Deze handreiking zoomt in op het model uit het rapport Kracht & Tegenkracht dat de RvC kan gebruiken bij de belangrijkste vraag die hij zich vanuit de werkgeversrol moet stellen: HOE GESCHIKT IS DE BESTUURDER IN DE CONTEXT VAN DE ORGANISATIE, NU EN IN DE TOEKOMST?

De VTW roept RvC’s van harte op om dit model te gebruiken en de inzichten uit het onderzoek over de echte dynamiek in de boardroom en het werkgeverschap van de RvC te gebruiken in de dagelijkse praktijk van het toezichthouden.

Kracht & Tegenkracht

Het rapport Kracht & Tegenkracht uit 2019 is het resultaat van een onderzoek door Marilieke Engbers (School of Business and Economics, Vrije Universiteit) naar mogelijke risico’s bij langzittende bestuurders in opdracht van de Autoriteit woningcorporaties. Het onderzoek beschrijft 5 fasen die een bestuurder kan doorlopen en de variabelen die in deze fasen zijn handelwijze bepalen. Risico’s voor een bestuurder zijn dat hij niet meer leert, vasthoudt aan zijn eigen overtuigingen, geen tegenspraak meer duldt en gelijkgestemden om zich heen verzamelt. De bestuurder raakt als het ware vastgeroest in zijn eigen denkwijze, of zoals het rapport zegt: verkleefd aan zijn eigen paradigma. De organisatie blijft als gevolg hiervan te veel haar eigen koers varen. Zelfs zonnekoninggedrag ligt dan op de loer.

Uit dit onderzoek blijkt dat het risico niet zozeer zit in de duur die een bestuurder actief is, maar meer in de mate waarin tegenspraak om de bestuurder heen een plek heeft gekregen. Het onderzoek biedt een aantal oplossingen voor de RvC om tegenspraak te organiseren. De kern daarvan is dat een RvC gezamenlijk stilstaat bij het functioneren van de bestuurder en actief het gesprek voert over de werkwijzen en denkbeelden. Van de RvC mag een actieve werkgeversrol verwacht worden. Juist bij een krachtige bestuurder, zal de RvC een grote tegenkracht moeten organiseren. Dat is niet vanzelfsprekend omdat ook de RvC verkleefd kan zijn aan eigen overtuigingen. Zo kan de RvC bijvoorbeeld menen dat zijn manier van toezichthouden toch echt de juiste is.

Albert Kerssies (directeur VTW)

Over de auteur

Marilieke Engbers (1969) heeft meer dan 20 jaar ervaring als adviseur in leiderschap, strategie en cultuur. Ze verdedigde haar dissertatie op 14 oktober 2020 over “hoe de ongezegde de strategische besluitvorming in besturen beïnvloedt” op de Vrije Universiteit in Amsterdam. Ze combineert het doceren over strategie realisatie voor controllersopleiding van de Vrije Universiteit met het spreken over het ongezegde, paradigmaconflicten en besluitvorming, governance en ethiek en kracht en tegenkracht met advieswerk over effectiviteit aan boord, zelfevaluaties, strategie en leiderschap. Op basis van haar promotieonderzoek en haar consulting werk heeft Marilieke een methode ontwikkeld die de besluitvorming en de spreekcultuur in de boardroom verbetert.

Als mededirecteur van het Research Center for Board and Leadership development focust ze zich op het wetenschappelijk onderzoeken van besluitvorming in de boardroom en ‘de praktijk van corporate governance’. Tijdens haar promotie kreeg Marilieke van de Autoriteit Woningcorporaties de opdracht om te onderzoeken hoe commissarissen de risico’s bij langzittende bestuurders monitoren. Ze publiceerde in 2019 het Nederlandse rapport ‘Kracht en Tegenkracht’.

Momenteel werkt ze ook aan een managementboek in samenwerking met de Nederlandse uitgeverij Business Contact over board besluitvormingsprocessen.