1

Inleiding

Woningcorporaties staan voor goed, betaalbaar en veilig wonen. Het realiseren van de maatschappelijke doelen staat voorop, met de financiële continuïteit van de organisatie als randvoorwaarde. Woningcorporaties bepalen hun doelen op basis van legitieme criteria en richten hun organisatie efficiënt, sober en kosteneffectief in, zodat huurders met de laagste inkomens een zo laag mogelijke huurlast hebben.

Om de slagkracht te vergroten, kiezen corporaties vaak voor samenwerking of fusie. Beweegreden voor samenwerking of fusie tussen woningcorporaties zijn vaak gelegen in (combinatie van) het:

• voortvarend blijven oppakken van de maatschappelijke opgaven en hieruit afgeleid het ambitieniveau
• belang van (toekomstige) huurders (zoals betaalbaarheid, passende huisvesting, wooncomfort, service en specifieke aandacht voor wonen met zorg)
• waarborgen van de (financiële) continuïteit als randvoorwaarde voor het realiseren van de maatschappelijke doelen
• versterken van de organisatie met het vergroten van de capaciteit en/of professionaliteit
• het blijven voldoen aan de wet- en regelgeving waaronder de administratieve verantwoording.

Kiezen voor samenwerking of fusie vraagt om zorgvuldigheid, zowel op inhoud als op proces. Waar voor medewerkers intern een structurele wijziging plaatsvindt, kan een dergelijk traject ook invloed hebben op de volkshuisvestelijke prestaties en omgang met de gemeente(n) en huurders.

Bij samenwerking of fusie spelen bovendien diverse governanceaspecten een rol. Denk aan een koers(wijziging) van de onderneming, de aanpassing van de organisatiestructuur, de legitimatie en verbinding met belanghouders en bij fusie de toekomstige rol en positie van de bestuurders en commissarissen. Daarnaast heeft de Raad van Commissarissen (RvC) in formele zin een aantal besluiten van het bestuur goed te keuren.

Waarom deze geactualiseerde publicatie?

In 2016 heeft de VTW de handreiking ‘Met het vizier op samenwerking/fusie’ uitgegeven. Een handig hulpmiddel voor commissarissen van woningcorporaties die samenwerking of fusie overwegen, dan wel midden in dat proces verkeren. Op basis van reacties uit het werkveld en de laatste wijzigingen in de wet- en regelgeving, brengt de VTW nu een geactualiseerde uitgave uit.

De handreiking bespreekt de wijze waarop organisaties een afweging kunnen maken om te komen tot de fundamentele keuze voor samenwerking, fusie of (toch) zelfstandig doorgaan. Ook gaat de handreiking in op de inrichting van het samenwerkings- of fusieproces en de rol en verantwoordelijkheid van de commissaris. Daarbij staan we ook stil bij onze ervaring als adviseur van Atrivé en de reflecties van een aantal commissarissen die betrokken zijn geweest bij een samenwerkings- en/of fusietraject.

Opzet handreiking

De behoefte aan een verkenning naar samenwerking of fusie ontstaat vaak intuïtief. Er zijn allerlei motieven voor. Daarom is het wenselijk dat deze behoefte en motieven in beeld worden gebracht en nader worden onderbouwd. Een dergelijke verkenning vraagt om transparantie en zorgvuldigheid.

Gezien de impact van de keuze tot (het verkennen van) samenwerking of fusie, is het belangrijk dat er een passend plan van aanpak wordt opgesteld. Passend bij de wensen van de corporaties, de geldende richtlijnen vanuit wet- en regelgeving maar ook rekening houdend met interne en externe belanghouders.

Deze handreiking beschrijft de stappen om te komen tot een passend plan van aanpak, met in elke stap aandacht voor de rol van de commissaris. De opzet van deze handreiking is als volgt:

• Van positiebepaling tot intentieverklaring (hoofdstuk 2).
• Samenwerking van start (hoofdstuk 3).
• Het proces van fusie (hoofdstuk 4).
• Benoeming RvC & bestuur (hoofdstuk 5).
• Personele integratie & implementatie (hoofdstuk 6).

Totstandkoming

Deze publicatie is in opdracht van de VTW geschreven door Robert van Bendegem en Gerrit van Vegchel van Atrivé. Zij zijn beiden organisatieadviseurs met veel ervaring rondom positioneringsvraagstukken en de begeleiding van samenwerkings- en fusietrajecten. Voor deze publicatie is gebruikgemaakt van het aangepaste beoordelingskader fusie dat de Autoriteit woningcorporaties (Aw) in oktober 2019 heeft verstrekt. Deze publicatie is met de huidige kennis, inzichten en wet- en regelgeving tot stand gekomen. Uiteraard staan we open voor vragen, opmerkingen en/of toevoegingen. In dit geval verzoeken wij je contact op te nemen met de VTW.