1
Inleiding
Binnen de raad van commissarissen¹ van een woningcorporatie is coöptatie, een systeem waarbij de RvC zelf nieuwe leden selecteert en benoemt, het gangbare selectiemechanisme. Benoeming van de huurderscommissaris vormt hierop een uitzondering.
Huurdersorganisaties hebben het recht een bindende voordracht te doen voor leden van de RvC. Met de nieuwe Woningwet, die per 1 juli 2015 geldt, moet minstens een derde deel van de commissarissen worden voorgedragen door de huurdersorganisatie. Deze mogen echter niet de meerderheid vormen.
De leden van de RvC die door de huurdersorganisatie zijn voorgedragen noemen we huurderscommissarissen.
Woningwet 2015
Artikel 30
9. De statuten bepalen in elk geval, dat:
- de in het belang van de huurders van woongelegenheden van de toegelaten instelling werkzame huurdersorganisaties als bedoeld in artikel 1, eerste lid, onderdeel f, van de Wet op het overleg huurders verhuurder gezamenlijk het recht hebben een bindende voordracht te doen voor twee of meer commissarissen, indien de raad van commissarissen uit vier of meer commissarissen bestaat, dan wel een bindende voordracht te doen voor één commissaris, indien die raad uit drie commissarissen bestaat;
- indien er geen zodanige huurdersorganisatie is, het in onderdeel a bedoelde voordrachtsrecht berust bij de bewonerscommissies als bedoeld in artikel 1, eerste lid, onderdeel g, van de Wet op het overleg huurders verhuurder gezamenlijk;
- indien geen voordracht als bedoeld in onderdeel a is gedaan op grond van onderdeel a of b, de raad van commissarissen er zorg voor draagt dat de huurders van de woongelegenheden van de toegelaten instelling in de gelegenheid worden gesteld om een zodanige voordracht te doen;
10. Het aantal op grond van het negende lid, onderdeel a, b of c, voorgedragen commissarissen of het aantal op grond van het negende lid, onderdeel f, benoemde commissarissen, is zodanig, dat zij tezamen ten minste een derde deel en niet de meerderheid van de raad van commissarissen kunnen uitmaken.
¹ Deze brochure hanteert, net zoals de wet, de term ‘raad van commissarissen’, afgekort RvC. In de praktijk wordt soms ook raad van toezicht gebruikt.
Het minimum en maximum aantal huurderscommissarissen hangt dus af van de omvang van de RvC:
- RvC bestaande uit 3 commissarissen: 1 huurderscommissaris;
- RvC bestaande uit 4 commissarissen: 2 huurderscommissarissen;
- RvC bestaande uit 5 commissarissen: 2 huurderscommissarissen;
- RvC bestaande uit 6 commissarissen: minimaal 2 huurderscommissarissen en maximaal 3;
- RvC bestaande uit 7 commissarissen: 3 huurderscommissarissen;
- RvC bestaande uit 8 commissarissen: minimaal 3 huurderscommissarissen en maximaal 4.
De Governancecode Woningcorporaties van Aedes en VTW besteedt geen specifieke aandacht aan de huurderscommissaris. Voor de huurderscommissaris gelden uiteraard ook de principes en uitwerkingen van de code over het functioneren van de RvC en de wijze waarop hij verantwoording aflegt over zijn resultaten.
Met het voordrachtsrecht kunnen huurdersorganisaties invloed uitoefenen op de samenstelling van de RvC en op de kwaliteit van het intern toezicht. Het betekent tevens een niet geringe verantwoordelijkheid, want deskundig, onafhankelijk en kritisch intern toezicht is zeer belangrijk voor het functioneren van een woningcorporatie. Werving en selectie van goede gekwalificeerde kandidaten is daarom van essentieel belang. De uitvoering van het voordrachtsrecht verloopt in de praktijk niet altijd naar wens. Huurdersorganisaties en RvC vinden het soms wat onwennig. De huurdersorganisatie omdat zij mag voordragen en de RvC omdat men moet wachten op de voordracht. Soms is er onduidelijkheid over de te volgen procedure. Of de wederzijdse verwachtingen verschillen. In een enkel geval wordt de voorgedragen kandidaat niet benoemd tot commissaris.
Het Burgerlijk Wetboek (BW) bepaalt vrijwel niets over de wijze van benoeming, schorsing en ontslag van de leden van de RvC van een corporatie. Sommige bepalingen die gelden voor de naamloze en besloten vennootschap worden op dezelfde wijze van toepassing geacht voor de woningcorporatie.
De Woningwet 2015 geeft met enkele nieuwe regels wel meer duidelijkheid. De Ondernemingskamer is exclusief bevoegd de RvC of een commissaris te ontslaan. Zij gaat daartoe uitsluitend over op verzoek van de minister of de corporatie (vertegenwoordigd door de RvC of het bestuur). De minister en de RvC kunnen een commissaris schorsen, vooruitlopend op het ontslagverzoek aan de Ondernemingskamer. Over benoeming bepaalt de wet dat deze voor de eerste maal bij de akte van oprichting geschiedt en dat opvolgende commissarissen worden benoemd door de RvC.
De Woningwet 2015 geeft ook meer duidelijkheid over de bindende voordracht. De wet is helder wie voordraagt: de gezamenlijke huurdersorganisaties. Toch blijven nog vragen onbeantwoord. Bijvoorbeeld: Hoe bindend is bindend? Wat als de RvC een bindende voordracht afwijst? Wat als geen bindende voordracht wordt gedaan?
De Woonbond en de VTW hebben daarom deze handreiking over de voordracht van een huurderscommissaris opgesteld. Doel van deze handreiking is het bieden van praktische handvatten voor de invulling van het voordrachtsrecht aan huurdersorganisaties en RvC’s. De VTW en de Woonbond geven in deze handreiking ook richtlijnen en aanbevelingen die moeten waarborgen dat enerzijds recht wordt gedaan aan het voordrachtsrecht en die anderzijds tegemoet komen aan de noodzaak van een kwalitatief goed intern toezicht.